Nitelikli Dolandırıcılık Suçu ve Cezası Nedir?

5237 sayılı Türk Ceza Kanunu 157-158. Maddeleri uyarınca dolandırıcılık suçuna yönelik verilen cezalar düzenlenir. TCK 157 basit dolandırıcılık suçu ile ilgili kanun maddesi olurken TCK 158 ise nitelikli dolandırıcılık suçu için düzenlenmiştir.

Dolandırıcılık suçu iki biçimde işlenebilir. Basit dolandırıcılık ve nitelikli dolandırıcılık. Basit dolandırıcılık suçunda fail, hileli hareketlerini kendi yeteneklerini kullanarak işler. Buradaki hile aldatıcı nitelikte hareketlerdir.

Nitelikli dolandırıcılık için failin hileli hareketlerini bir takım araçlar kullanmak sureti ile şekillendirdiği görülür. Her iki durumda da failin amacı mağduru aldatmaktır. Aldatılan mağdurdan ekonomik bir çıkar elde edilirken bu menfaat haksız bir kazançtır. Fail haksız kazancı kendisi veya bir başkası adına elde etme amacında olur.

Mağdurun ya da bir başkasının zararına yönelik olarak işlenen bu suç kanun uyarınca cezalandırılır. Suçun basit haline kıyasla nitelikli şekilde işlenmesi cezayı artıran bir nedendir. Nitelikli dolandırıcılık suçunda yargılamayı Ağır Ceza Mahkemesi yapar. Bu suça uygulanan yaptırımlar ağır hapis cezası ve adli para cezası biçiminde olmaktadır.

Dolandırıcılık Suçu ve Nitelikli Dolandırıcılık

Dolandırıcılık suçu ve nitelikli dolandırıcılık serbest hareketli suçlar kategorisinde yer almaktadır. Bu özelliği sebebi ile de farklı hareketlerle işlenebilen bir suçtur. Her iki suç türünde de tüm hareketlerin benzer şartları vardır.

Öncelikle fail bu suçu işlerken hileli hareketler sergiler. Aldatıcı davranışlar mağdurun inceleme olanağını ortadan kaldırdığından anlaşılması güçtür. Bu suçta hile yapılması mağdura zarar verme amacı iledir. Bu noktada kullanılan hile ise nitelikli bir yalan olmalıdır. Suçun basit halinde fail, kendi yeteneklerini kullanarak ustaca bir yalan söyler ve bu nitelikli yalan dolayısı ile de mağdurun inceleme olanağı ortadan kalkar.

Hileli davranışların ortak yanı ise mağduru aldatabilme özelliğine sahip olmasıdır. Buradaki aldatıcı davranış somut olaya ve mağdurun içinde bulunduğu şartlara göre incelenmelidir. Suçun sonunda bir zarar ortaya çıkmış olmalıdır. Bu zarar ekonomik niteliktedir.

Failin hileli hareketlerini karmaşık hale getiren araçlar kullanması durumunda da dolandırıcılık suçu nitelikli bir hal alır. TCK 158 uyarınca da nitelikli dolandırıcılık suçunu işleyen faile daha fazla cezai yaptırım uygulanır.

Fail, nitelikli olarak dolandırıcılık suçunu işlerken mağdurun güvenini kazanmak maksadı ile ve onu ikna etmek için birtakım araçlara başvurmaktadır. Çeşitli biçimlerde nitelikli dolandırıcılık suçu işlenebilir. Bazı hallerin varlığı söz konusu olduğunda ise dolandırıcılık ya da nitelikli dolandırıcılık suçunu işleyen faile belirli bir ceza alt sınırına göre yaptırım uygulanır.

Dolandırıcılık suçunda herhangi bir kişi fail olabilir. Hileli davranışlar sergileyen ile yararına haksız menfaat elde edilen kişi aynı olmak mecburiyetinde değildir. Bu kişiler aynı kişiler değil ise hileli davranışları sergileyen kişi fail olarak kabul edilmektedir.

Dolandırıcılık suçu ile ilgili olarak bilinmesi gerekenlerden biri de zarara uğrayan ile aldatılan kişinin aynı kişi olma zorunluluğunun bulunmamasıdır. Aldatılan ile mal varlığı değerlerinde azalma olan kişiler de farklı ise mağdur olarak mal varlığı zarar gören kişi kabul edilmektedir.

Dolandırıcılık suçunda mağdurun iradesi aldatılarak hataya düşürülür. Failin hareketleri aldatıcı nitelikte olduğunda dolandırıcılık suçu işlenmiş olur. Bu suçta hileden kasıt ise başkasının iradesini etkileme gücünde olan aldatıcı davranıştır. Failin davranışları hileli ise fakat mağdurun aldanmaması durumunda fail, teşebbüs aşamasında kalmış olur.

Bu suçta kast manevi unsurdur. Failin kasıtlı olarak hareket etmesi sonucunda mağdur hataya düşer ve maddi olarak zarara uğratılır. Fail, hileli davranışlarını farklı zamanlarda tekrar ederek aynı kişiyi dolandırmak sureti ile menfaat elde ederse zincirleme suç hükümleri uyarınca yargılanır.

Nitelikli Dolandırıcılık Nedir?

Dolandırıcılık suçu işlenirken fail, mağduru veya bir başkasını aldatma amacı ile hareket eder. Bunun için hileli davranışları ile mağdurun karar verme yeteneğini olumsuz yönde etkiler. Hileli davranışlarının sonucunda mağdur ya da bir başkasını kandıran fail, bu durumdan haksız bir çıkar elde etmiş olur.

Failin hileli hareketlerine bir takım araçları kullanmak sureti ile yön vermesi ise dolandırıcılık suçunu basit şekilde işlenmiş bir suç olmaktan çıkarır ve nitelikli hale getirir. Her iki suçta da fail, mağduru ya da bir başkasını hile ile kandırır ve bundan haksız bir menfaat temin eder. Ortaya çıkan zarar ise ekonomik nitelikte olur. Yargıtay 15. Ceza Dairesinin konu hakkında vermiş olduğu13.5.2019 tarihli kararı şu şekildedir:

“Nitelikli dolandırıcılık suçundan sanığın beraatine ilişkin hüküm; katılan vekili tarafından temyiz edilmekle, dosya incelenerek gereği düşünüldü,

Sanık hakkında Bursa Cumhuriyet Başsavcılığınca düzenlenen 23/12/2008 tarihli iddianameyle “Karşılıksız çek keşide etme” suçundan dava açıldığı, daha sonra Bursa 9.Asliye Ceza Mahkemesince eylemin “nitelikli dolandırıcılık” olarak değerlendirilmesi neticesinde görevsizlik kararı verilmiş olması üzerine mahkemece sanık hakkında nitelikli dolandırıcılık suçundan beraat hükmü kurulmuş ise de; sanığa atılı eylemin tek olduğu ve bölünemeyeceği, karşılıksız çek keşide etme ve nitelikli dolandırıcılık suçlarının bağımsız suçlar olup, birinin diğerine dönüşmeyeceği ve hükmün konusunun iddianamedeki fiil olduğu hususları gözetilmeden, yargılamaya devamla iddianame kapsamı dışına çıkılarak nitelikli dolandırıcılık suçundan hüküm kurulması,

Bozmayı gerektirmiş, katılan vekilinin temyiz itirazları bu itibarla yerinde görülmüş olduğundan hükmün bu sebepten dolayı 5320 sayılı Kanunun 8/1. maddesi gereğince uygulanması gereken 1412 sayılı CMUK’nın 321. maddesi uyarınca BOZULMASINA, 13/05/2019 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.”

Nitelikli Dolandırıcılık Nasıl İşlenir?

Dolandırıcılık suçundaki koşullar nitelikli dolandırıcılık için de geçerlidir. Hileli davranışlar, mağdurda ortaya çıkan ekonomik zarar ve failin elde edeceği haksız menfaat her iki durumda da aynıdır. Nitelikli dolandırıcılıkta fail, aldatıcı nitelikteki davranışlarını karmaşıklaştırmak amacı ile çeşitli araçlara başvurur.

Basit dolandırıcılık suçuna benzemekle birlikte nitelikli dolandırıcılık suçunda fail, hileli hareketlerini bazı araçlar kullanarak destekler. Nitelikli dolandırıcılık suçunun vücut bulması için çeşitli yollar kullanılabilir. Bu yöntem ve araçlar aşağıdaki gibi olur:

  • İnsanların dini inançları ve duygularının suiistimal edilmesi.
  • Bir kimsenin içinde bulunacağı tehlikeli durumun ve zor şartların kullanılması.
  • Kişinin algılama yeteneğinde ortaya çıkabilecek zayıflıktan yararlanılması.
  • Araç olarak kamu kurum ve kuruluşlarının kullanılması.
  • Vakıf, dernek, tüzel kişiliklerin, siyasi partilerin araç olarak kullanılması.
  • Kamu kurum ve kuruluşlarının zarara uğratılması amacı ile işlenmesi.
  • Banka ya da kredi kurumlarının, bilişim sistemlerinin araç olarak kullanılması.
  • Basın ve yayın organlarının sağlayacağı kolaylıklardan yararlanılması.
  • Şirket adına hareket eden, tacir ya da şirket yöneticisi olan kişilerin şirket faaliyetleri kapsamında bu suçu işlemesi.
  • Serbest meslekleri icra edenlerin bu mesleğin yaratmış olduğu güven duygusunu kötü niyetle kullanması.
  • Kredi kurumlarının veya bankaların tahsis etmemesi icap eden kredilerin açılmasının sağlanması.
  • Hile ile sigorta bedelinin alınması.

Nitelikli Dolandırıcılık Soruşturma Usulü

Nitelikli dolandırıcılık veya basit dolandırıcılık suçunun işlenmesi halinde bu suçların soruşturulabilmesi için şikayet koşulu aranmaz. Savcılık kamu düzenini sağlamak maksadı ile olayı haber alır almaz soruşturma başlatabilir.

Bazı suçlar doğrudan veya dolaylı olarak kamu düzenini bozabilme özelliğine sahiptir. Toplumda oluşacak güven duygusunun zedelenmemesi, kamunun huzurunun bozulmaması için kanun koyucu bazı suçlarda soruşturma yapılması için şikayet koşulu aramaz. Bunun için de devlet, Cumhuriyet savcısını re ’sen yetkilendirir. Savcılık makamı şikayete tabi olmayan suçlar için kendiliğinden harekete geçer.

Savcılık suça ilişkin yeterli delil elde ettiğinde ve bu deliller suç şüphesinin varlığını ispatlama gücünde ise iddianame hazırlanır. Savcılık iddia makamı sıfatına haiz olarak kamu davasını açar. Kamu davası açıldıktan sonra da dava sonuçlanana dek savcılık davayı takip eder.

Nitelikli Dolandırıcılık Kovuşturma Usulü

Dolandırıcılık suçu işlendiğinde soruşturma ve kovuşturma yapılabilmesi için şikayetin gerçekleşip gerçekleşmediğine bakılmamaktadır. Bu suçun işlenmiş olduğuna dair haber alınması, şikayet edilmesi soruşturma ve kovuşturma başlatabilmek için yeterlidir. Nitelikli dolandırıcılık suçu işlendiğinde mahkeme re ‘sen kovuşturma yapabilir.

Bu suçta cezalandırılacak olan fail, kendisi ya da bir başkası adına hileli davranışlar sergileyerek haksız kazanç elde eden kişidir. Mağdurun zarara uğratıldığı dolandırıcılık suçunda ortaya çıkan zarar ekonomik kayıptır.

Nitelikli Dolandırıcılık ve Uzlaştırma ve Şikayet

Uzlaştırma kurumu bazı suçlar için başvurulan hukuk yollarından biridir. Şikayete tabi olan ya da şikayet koşulu aranmayan çeşitli suçlarda koşulların varlığı söz konusu ise uzlaştırma müessesesinden yararlanılabilmektedir.

Dolandırıcılık suçu şikayete tabi olmayan suçlar arasında yer alır. Soruşturulması ve kovuşturulması için şikayet koşulu aranmayan bu suç katalog suçlar arasındadır. Dolandırıcılık suçunda uzlaştırma prosedürleri uygulanabilmektedir.

Dolandırıcılık suçunu işleyen fail ile mağdur arasında belirli bir akrabalık ilişkisi söz konusu ise veya TCK 159’da yer verilen hali ile suç, hukuki bir ilişkiye dayalı alacağın tahsili amacı ile işlenmiş ise suçun soruşturulması ve kovuşturulması için şikayet şartı aranmaktadır.

Soruşturulması ve kovuşturulması şikayete bağlı olan suçlarda uzlaştırma hükümleri uygulanmaktadır. Yukarıda sayılan iki halin varlığı durumunda dolandırıcılık suçu için uzlaştırma müessesesine başvurulması gerekir.

Nitelikli dolandırıcılık suçu TCK 158 kapsamında yer alır. Bu suça verilen cezalar ağır hapis cezası niteliğinde olur. Uzlaştırma prosedürleri uygulanacağı zaman verilen ceza miktarına bakılır. Yargılaması Ağır Ceza Mahkemesi’nde yapılan nitelikli dolandırıcılık suçu ise verilen cezalar bakımından uzlaştırma prosedürleri için uygun bir suç değildir.

Nitelikli Dolandırıcılık Suçu Cezası

Nitelikli dolandırıcılık suçu cezası 3 yıl ile 10 yıl arasında değişen sürelerde hapis cezası olurken 5000 güne kadar da adli para cezası öngörülmektedir. Bu suçta bazı koşullar varsa verilen ceza alt sınırı 4 yıldan daha az olamamaktadır. Ayrıca uygulanacak adli para cezasının miktarı da elde edilecek menfaatin iki katından az olmaz.

Nitelikli dolandırıcılık suçu ile ilgili olan bu şartlar aşağıdaki gibi sıralanabilir:

Nitelikli dolandırıcılık suçu kamu kurum ve kuruluşlarına zarar vermiş ise ve bu zarar ortaya çıkarken aşağıdaki araçlar kullanıldığında verilecek ceza alt sınırı 4 yıl ve adli para cezası miktarı da ortaya çıkan zararın iki katından az olmaz.

  • Bilişim sistemlerinin araç edilmesi.
  • Banka ya da kredi kurumlarının araç edilmesi.
  • Banka ya da kredi kurumlarının tahsis etmemesi gereken bir kredinin açılması.
  • Sigorta bedelinin alınması.
  • Bir kimsenin kendisini kamu görevlisi gibi tanıtması, banka, sigorta ya da kredi kurumlarında çalışıyor gibi hareket etmesi veya bunlarla ilişkisi olduğunu ifade etmesi.
  • Kamu görevlileri ile ilişkisi olduğunu söyleyen sanığın bu kişiler nazarında hatırı sayılı olduğunu belirtmesi, belli bir işin görülmesi vaadinde bulunması.

Ciddi hapis cezalarının düzenlendiği nitelikli dolandırıcılık suçu ile ilgili yürütülen soruşturma ve kovuşturmalarda uzman bir ceza avukatı ile müdafaa edilmesi son derece yararlı olacaktır. Yargıtay 15. Ceza Dairesinin konu hakkında vermiş olduğu 13.02.2028 tarihli kararı şöyledir:

“Sanık … hakkında nitelikli dolandırıcılık ve resmi belgede sahtecilik suçlarından verilen mahkumiyet hükümleri o yer Cumhuriyet savcısı ve sanık … tarafından, sanık … hakkında nitelikli dolandırıcılık ve resmi belgede sahtecilik suçlarından verilen beraat hükümleri ile sanık … hakkında nitelikli dolandırıcılık suçundan verilen beraat hükmü o yer Cumhuriyet savcısı tarafından temyiz edilmekle, dosya incelenerek gereği düşünüldü;

Sanıkların iştirak halinde hareket ederek, hurdaya ayrılmış … plakalı 1992 model Kartal marka aracı satın alarak, bu aracı …plakalı olarak sanık … adına tescil ettirdikleri, daha sonra dava dışı …’e ait olan ve çalındığı anlaşılan … plakalı 1992 model … marka araca ait motor ve şase numaralarını kesip, … plakalı araca monte ederek change işlemini gerçekleştirdikleri, bir süre sonra ise sanık …’e bu aracın satışı konusunda İzmir … Noterliğince düzenlenen 15/06/2005 tarihli vekaletnameyi verdikleri ve sanık …’in de suça konu aracı almış olduğu bu vekaletnameye istinaden Karşıyaka 3. Noterliği’nin 04/07/2005 tarihli satış sözleşmesi ile katılana sattığı, sanıkların bu surette nitelikli dolandırıcılık ve resmi belgede sahtecilik suçlarını işlediği iddia olunan somut olayda, suça konu aracın satışına ilişkin yetki veren ve içerik itibari ile sahte olduğu anlaşılan vekaletnamenin sanık … tarafından …’e verilmesi, satış bedelinin de yine sanık … tarafından alınması ile sanık …’ın suça konu aracı dükkanına bıraktığını belirttiği kişi hakkında kimlik bilgilerini tespite yarar her hangi bir bilgi verememesi ve verdiği vekaletnamede vekalet veren olarak görünen sanık …’ın bu eylemlerin olduğu sırada cezaevinde bulunması, sanık …’in tüm aşamalardaki, tanık anlatımları ile destelenen suça konu aracın bedelini ödeyerek sanık …’dan aldığına yönelik istikrarlı savunmaları, katılan beyanı, kriminal raporlar ve tüm dosya kapsamı karşısında, sanık … hakkında nitelikli dolandırıcılık ve resmi belgede sahtecilik suçlarından, sanık … hakkında nitelikli dolandırıcılık suçundan verilen beraat hükümlerinde ve sanık … hakkında nitelikli dolandırıcılık ve resmi belgede sahtecilik suçundan verilen mahkumiyet hükümlerinde her hangi bir isabetsizlik görülmemiştir.

Yapılan yargılamaya, toplanıp karar yerinde gösterilen delillere, mahkemenin kovuşturma sonuçlarına uygun olarak oluşan kanaat ve takdirine, incelenen dosya kapsamına göre, o yer Cumhuriyet savcısının sanık … açısından her iki suçun yasal unsurlarının gerçekleşmemesi nedeni ile beraat hükmü verilmesine, sanık … hakkında nitelikli dolandırıcılık ve resmi belgede sahtecilik suçları ile sanık … hakkında nitelikli dolandırıcılık suçlarının yasal unsurlarının gerçekleşmesi nedeni ile mahkumiyet hükümleri verilmesine ve sanık …’ın ise kendisi hakkında yeterli inceleme yapılmadan karar verildiğine yönelik temyiz itirazının reddiyle hükümlerin ONANMASINA, 13/02/2018 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.”

Dolandırıcılık Suçu Ceza Artıran Durumlar TCK 158/3

TCK 158/3 uyarınca dolandırıcılık suçunu işleyen kişi ceza artışı sebebi ile daha fazla yaptırıma tabi olur. Basit dolandırıcılık ya da nitelikli dolandırıcılık suçu işlenirken bazı şartlar ortaya çıkmış ise verilen ceza artar.

Basit dolandırıcılık suçu için de nitelikli dolandırıcılık suçuna istinaden de üç ya da daha fazla kişi tarafından suç işlenirse verilen cezanın yarı nispette arttığı görülmektedir. Suç işleme maksadı ile bir örgüt tesis edildiğinde ve dolandırıcılık suçunun her iki hali de bu örgütün faaliyetleri kapsamında işlenmiş ise verilen cezada bir kat artışa gidilir. Bu şartlar cezayı artıran haller olarak kanunda yer alır.

Nitelikli Dolandırıcılık Suçu Görevli ve Yetkili Mahkeme

Dolandırıcılık suçu için  basit hal söz konusu ise ve TCK 159’da yer alan daha az cezayı gerektiren durumlar  ortaya çıkarsa Asliye Ceza Mahkemesi görevlidir. Nitelikli dolandırıcılık suçu için ise görevli mahkeme Ağır Ceza Mahkemesi’dir.

Dolandırıcılık suçu aldatıcı davranışlar sergilenerek yapılır. Bu davranışların sergilendiği yer ile haksız menfaatin temin edildiği yer aynı ise bu yer mahkemesi görevlendirilir. Aldatıcı davranışların sergilendiği yer ile menfaatin temin edildiği yer farklı ise fail nerede yarar sağlamış ise oradaki yer mahkemesi yetkilidir.

Sıkça Sorulan Sorular

  • Nitelikli Dolandırıcılığın Cezası Nedir?

Nitelikli dolandırıcılık suçu için öngörülen ceza, üç yıldan on yıla kadar hapis ve beşbin güne kadar adli para cezasıdır.

  • Dolandırıcılık Suçunun Temel Halinin Cezası Nedir?

Dolandırıcılık suçu için, bir yıldan beş yıla kadar hapis ve beşbin güne kadar adli para cezası öngörülmüştür.

  • Nitelikli Dolandırıcılık Suçunun Cezası Adli Para Cezasına Çevrilir mi?

Hayır, nitelikli dolandırıcılık suçu sebebiyle hükmolunan hapis cezasının adli para cezasına çevrilmesi söz konusu değildir.

Başa dön tuşu
İletişim