Etkin Pişmanlık Nedir?
Bir kişinin işlediği suç dolayısıyla kendi özgür iradesi ile sonrada pişmanlık duyması, suçu oluşturan fiilin ortaya çıkardığı olumsuzlukları ortadan kaldırması ve adalete olumlu hareketler ile katkıda bulunması durumunda atıfet hükümleri uygulanmasını sağlayan ceza hukuku kurumuna etkin pişmanlık adı verilmektedir. Toplumda bu durum etkin pişmanlık yasası olarak bilinmektedir. Başka bir deyişle etkin pişmanlık, bir kişinin işlemiş olduğu suç neticesinde kendi özgür iradesiyle pişman olmasına denir. Suçu işleyen kişi, suç olarak ifade dilen eylemin meydana getirdiği olumsuz durumları ortadan kaldırdığı ya da yargılama sürecinde katkılar sağladığı halde pişmanlığını göstermiş olmaktadır. TCK madde 168’de belirtilen etkin pişmanlık hükmünün uygulanacağı suçlar şu şekildedir;
- “Hırsızlık (141-147. maddeleri),
- Yağma (148-150. maddeleri),
- Mala zarar verme (151-152. maddeleri),
- Güveni kötüye kullanma (155. madde),
- Dolandırıcılık (157-159. madde),
- Hileli iflas (161. madde),
- Taksirli iflas (162. madde),
- Karşılıksız yararlanma (163. madde),
- 12.2006, 5560 sayılı Kanun’un 11. maddesiyle 245. maddeye eklenen 5. fıkra uyarınca 1. fıkrada belirtilen başkasına ait banka veya kredi kartını ele geçirme, elinde bulundurma, kullanma veya kullandırtma fiilleridir.” Bu suçlar karşısında pişman olan suçlulara etkin pişmanlık hükümleri uygulanmaktadır.
Söz konusu cezada indirim yapılması ya da cezanın tamamen ortadan kaldırılmasını öngören düzenlemeler TCK m. 168’de belirtilmiştir.
Etkin Pişmanlık Nedir?
5237 sayılı TCK m.168’de etkin pişmanlık düzenlenmiştir. Maddeye göre “Suç tamamlandıktan sonra kişi pişmanlık gösterebilir. Bu durumda, işlenmiş ve tamamlanmış olan suç işlenmemiş hâle artık döndürülemez. Ancak, suç tamamlandıktan sonra, pişmanlık duyarak, gerçekleştirilen haksızlığın neticeleri mümkün olduğunca ortadan kaldırılabilir.”
Etkin pişmanlık, mala zarar verme, hırsızlık, dolandırıcılık, güveni kötüye kullanma ve karşılıksız faydalanma suçlarında ceza indirimi yapılması gerektiren kişisel neden olarak kabul edilmektedir. Etkin pişmanlık nedenine yer verilmiş bazı suç şekilleri bakımından cezanın tüm neticeleri ile beraber ortadan kalkacağı kabul edilmektedir.
Etkin pişmanlık, eylemin hukuka aykırı olmasının ortadan kalkmamasının yasal sonucu; suç işleyen kişi hakkında beraat kararı değil, ceza kararı verilmesine yer olmadığı kararının hükmedilmektedir. Şartı ise; suç işleyen kişi hakkında ceza hükmü verilmemesi için etkin pişmanlık cezayı hafifleten bir sebep olarak değil, cezayı ortadan kaldıran kişisel bir neden olarak düzenlenmesi zorunludur.
CMK 5271 sayılı 171.maddesinde; “Henüz soruşturma evresinde de koşulların gerçekleşmesi şartıyla Cumhuriyet Savcısı tarafından ‘Kovuşturmaya Yer Olmadığı’ kararı verilebileceğini hükmetmiştir.”
Etkin Pişmanlığın Unsurları
1. Fiile İlişkin Şartlar
- Tamamlanmış bir suç olmalıdır. 5237 sayılı TCK’nın 110. maddesinde; “Kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçunu işleyen fail, soruşturmaya başlanmadan önce mağdurun şahsına zararı dokunmaksızın, onu kendiliğinden güvenli bir yerde serbest bırakacak olursa” suçu işleyen kişiye verilecek cezada indirim yapılmasını öngörmektedir.
- Tamamlanmış suça ilişkin etkin pişmanlık hükmü münhasıran düzenlenmiş olmalıdır. Alakalı suça dair yasal bir düzenleme olmaktadır. Yasal bir düzenleme yok ise etkin pişmanlıkta faydalanılamamaktadır.
2. Faile İlişkin Şartlar
- Fail bizzat pişmanlık göstermelidir.
- Failin pişmanlığı etkin (aktif) olmalıdır.
- Fail suçun tamamlanmasından sonra pişmanlık göstermelidir.
- Pişmanlık kanunda öngörülen zamanda gösterilmiş olmalıdır.
Ceza Kanununda Etkin Pişmanlık Uygulanan Suçlar
Suç tamamlandıktan sonra fail özgür iradesi ile sonucu telafi etmek için gerçekleştirdiği bazı davranışlara etkin pişmanlık denilmektedir. Etkin pişmanlık gönüllü olarak vazgeçmenin tamamlanan suçlarda görünümünün biçimi olarak ifade edilmektedir. Kanun koyucu yalnızca tamamlanmayan suçlar için gönüllü vazgeçmeye cezanın sorumluluklarını ortadan kaldıran bir neticeyi öngörmektedir. Bundan dolayı kural olan etkin pişmanlık ceza sorumluluğu üzerinde bir etkisi bulunmamaktadır. Bunun yanında TCK’da Özel Hükümler Kısmında suç tipleriyle bağlantısı olan etkin pişmanlık için düzenlemelere yer verilmiştir. Bu düzenlemeler;
- “Organ ve Doku Ticareti Suçunda Etkin Pişmanlık (TCK 91-92-93),
- Kişiyi Hürriyetinden Yoksun Kılma Suçunda Etkin Pişmanlık (TCK 109-110),
- Malvarlığına Karşı Suçlarda Etkin Pişmanlık (Yağma Hırsızlık vs.)(TCK 141-168),
- İmar Kirliliğine Neden Olma Suçunda Etkin Pişmanlık (TCK 184),
- Uyuşturucu veya Uyarıcı Madde İmal ve Ticareti ile Kullanma Bulundurma Suçunda Etkin Pişmanlık (TCK 188-191),
- Parada Sahtecilik Etkin Pişmanlık (TCK 197-201),
- Suç İşlemek Amacıyla Örgüt Kurma Suçundan Etkin Pişmanlık (TCK 221),
- Banka veya Kredi Kartlarının Kötüye Kullanması Suçunda Etkin Pişmanlık (TCK 245),
- Zimmet Suçunda Etkin Pişmanlık (TCK 247-248),
- İrtikap Suçundan Etkin Pişmanlık (TCK 250),
- Rüşvet Suçunda Etkin Pişmanlık (TCK 252-254),
- İftira Suçunda Etkin Pişmanlık (TCK 267-269),
- Yalan Tanıklıkta Etkin Pişmanlık (TCK 272- 274),
- Yalan Yere Yemin Suçundan Etkin Pişmanlık (TCK 275),
- Suç Delillerine Yok Etme, Gizleme veya Değiştirme Suçunda Etkin Pişmanlık (TCK 281),
- Suçtan Kaynaklanan Malvarlığı Değerlerini Aklama Suçunda Etkin Pişmanlık (TCK 282),
- Muhafaza Görevini Kötüye Kullanma Suçundan Etkin Pişmanlık (TCK 292),
- Silahlı Örgüt Yöneticisi veya Üyesi Olma Suçundan Etkin Pişmanlık (TCK 314)”tır.
Etkin Pişmanlığın Faile Uygulanan Cezaya Etkisi
Etkin pişmanlık her suç biçimi için aynı sonuç ve hükmü doğurmamaktadır. Suç bakımından etkim pişmanlık şartlarını sağlayan fail için mahkeme hüküm verirken iki yolda hareket edebilmektedir;
- Soruşturma evresinde etkin pişmanlık şartları oluştuğu bazı suç tiplerinde, Cumhuriyet Savcısı “Kovuşturmaya Yer Olmadığına Dair Karar (Takipsizlik Kararı)” verebilmektedir.
- Mahkeme failin cezasında belli oranda indirim yapılabilmektedir. İndirim oranları her suç tipi için farklılık göstermektedir.
- Mahkeme faile hiçbir ceza vermeyebilmektedir. Bu bir durumda mahkemenin vereceği hüküm “Ceza Verilmesine Yer Olmadığına Dair” karardır.
- Bazı suçlarda etkin pişmanlıktan faydalanan fail belli bir süre için denetimli serbestlik hükümlerine tabi tutulabilmektedir.
Daha fazla bilgi almak için ağır ceza avukatı Görkem Demircan ile iletişime geçebilirsiniz.
Sıkça Sorulan Sorular
Etkin pişmanlık ne demek?
Etkin pişmanlık bir bireyin işlemiş olduğu bir suç için kendi özgür iradesi ile sonrasında pişmanlık duyması, suç teşkil eden fiilin ortaya çıkardığı olumsuz durumları gidermesine verilen addır.
Etkin pişmanlık hangi suçlarda uygulanır?
Etkin pişmanlık, “hırsızlık (141-147. maddeleri), yağma (148-150. maddeleri), mala zarar verme (151-152. maddeleri), güveni kötüye kullanma (155. madde), dolandırıcılık (157-159. madde), hileli iflas (161. madde), taksirli iflas (162. madde), karşılıksız yararlanma (163. madde), 12.2006, 5560 sayılı Kanun’un 11. maddesiyle 245. maddeye eklenen 5. fıkra uyarınca 1. fıkrada belirtilen başkasına ait banka veya kredi kartını ele geçirme, elinde bulundurma, kullanma veya kullandırtma fiillerinde” uygulanmaktadır.
