Tanımanın İptali Davası – TMK 295. Madde

Avukat Görkem DemircanOcak 10, 2024

38 3 dakika okuma süresi

Tanıma, baba ile soybağının kurulmasını sağlayan imkanlardan biridir. Biyolojik baba dışında da başka bir erkek ile soybağı ilişkisi olmayan evlilik dışı bir çocuğun biyolojik babasının, ilgili kanunların şartlarına uygun şekilde, çocuk ile babası arasında soybağının kurulmasını sağlayan tek taraflı beyandır. Tanımanın iptali davası Aile Mahkemesinde açılan bir davadır.

Tanıma, kurucu yenilik ortaya çıkaran tek taraflı hukuki bir işlemdir. Tanıyanın bu yöndeki iradesini açıklaması ile hüküm ortaya çıkar. Tanımanın etkili olması için herhangi bir kişiye yöneltilmesine ve ona ulaşmasına ihtiyaç durulmaz. Türk Medeni Kanunu’na göre tanımanın hukuki sonuçlar doğurması çocuğun ya da annenin rızasıyla ilişkili değildir.

Çocuğun kayıtlı olduğu yerdeki nüfus memurluğu hükümleri kapsamında tanımayı, çocuğa, annesine, çocuk vesayet altında ise vesayet makamına iletir. Tanımanın hukuki sonuçlar doğurması, bildirimin yapılmış olmasına bağlı olmaz. Tanımanın çocukla baba arasında soybağı ilişkisi kurması, çocuğun doğduğu hatta ana rahmine düşmesinden itibaren hüküm ifade eder. Kanunlar kapsamında tanınan çocuklar babalarının hanesine baba adı ve soyadı ile annelerinin kimlik ve kayıtlı yer bilgilerinin belirtilmesi sureti ile tescil edilir.

Yazı - İçindekiler

Tanımanın Şartları

Tanınmanın kendi içinde bazı şartları bulunur. Bu şartlar ile ilgili daha detaylı bilgilere sahip olmak için aile ve boşanma hukuku avukatı ile görüşebilirsiniz. Bunlar;

Tanıyanın Baba Olması

Tanıma, kişiye sıkı sıkı bağlı haklar içinde yer alır. Baba yaşamda olduğu ve temyiz kudretinden yoksun olmadığı sürece bu haklarını kullanabilir. İlgili kanun hükümleri kapsamında, tanıma beyanında bulunan kişi ayırt etme gücüne sahip küçük ya da kısıtlı ise veli ya da vasinin rızası gereklidir. Bu durumda baba evlilik dışı çocuğunu tanıyabilir. Ayrıca ayırt etme becerisi olmayan biyolojik babanın tanıma beyanında bulunması mümkün olmaz. Bu durumda tanımanın kişiye sıkı sıkıya bağlı bir hak olması sebebi ile yasal ya da iradi temsilcinin de onun adına tanıma beyanında bulunması söz konusu olmaz.

Tanıma Engeli Olmaması

Tanıma da en büyük engel, çocuğun başka bir erkek ile soybağı bulunmasıdır. Zaten bir erkekle arasında soybağı olan çocuğun bu bağ geçersiz kılınmadıkça tanınması mümkün değildir. Kanun hükmüne göre “Başka bir erkek ile soybağı bulunan çocuk, bu bağ geçersiz kılınmadıkça tanınamaz”. Düzenlemelere göre; çocuk, evlilik, tanıma ya da babalık hükmü ile bir başka erkeğe soybağı ile bağlıysa, mevcut soybağı, soybağının reddi olmadıkça, çocuk ile tanıyan arasında soybağı kurulması mümkün değildir.

Tanıma İradesinin Kanunun Aradığı Şekillerden Biri ile Açıklanmış Olması

Geçerli bir tanıma için kanunen dört şekilden biriyle beyanda bulunulması gerekmektedir:

Babanın nüfus memuruna yazılı başvurusu

Babanın mahkemeye yazılı başvurusu (Başvurulacak mahkeme, babanın yerleşim yeri veya nüfusa kayıtlı olduğu yer Sulh Hukuk Mahkemesidir.)

Babanın noterde düzenleme biçiminde resmi senetle yapacağı beyan

Babanın vasiyetnamesinde yapacağı beyan (Miras sözleşmesinde de babanın tanıma iradesi açıklanabilir.)

Tanıma hükümleri, babanın yazılı başvurusu üzerine mahkemede yapılmış olabilir. Böyle bir durumda mahkeme tarafından nüfus müdürlüğüne bildirim yapılır. Tanıma için notere başvurulmuş ve senet aracılığı ile yapılmış ise noter tarafından, tanımanın yapıldığı tarihten itibaren on gün içinde nüfus müdürlüğüne bildirim yapılması gerekir. Tanıma babanın vasiyetnamesinde yer alan beyanı ile yapılmışsa, nüfus müdürlüğüne bildirim vasiyetnameyi açan hakim tarafından yapılabilir. Nüfus memuruna yapılan tanıma beyanı ise doğrudan aile kütüğüne işlenir. Tanınan çocuk ya da çocuklar babalarının hanesine baba adı ve soyadıyla tescil edilir. Analarının kimlik ve kayıtlı olduğu yer bilgileri de yapılan tescil de mutlaka belirtilir.

Tanımanın İptali Davasında Görevli ve Yetkili Mahkeme

Aile Mahkemeleri, tanımanın iptali davasında görevli mahkemelerdir. Davanın görüleceği yerde henüz Aile Mahkemesi yoksa, Asliye Hukuk Mahkemesi Aile Mahkemesi sıfatı ile tanımanın iptali davasına bakar. Görev kuralları kamu düzenine ilişkin olduğu için Aile Mahkemelerince yargılamanın her aşamasında kendiliğinden gözetilir.

Türk Medeni Kanunu’na göre “Soybağına ilişkin davalar, taraflardan birinin dava veya doğum sırasındaki yerleşim yeri mahkemesinde açılır”. Bu hükme göre tanımanın iptali davası, davacı ve davalının dava ya da çocuğun doğumu sırasındaki yerleşim yeri mahkemesinde açılabilir.

Tanımanın İptali Davasında Hak Düşürücü Süre Nedir?

Türk Medeni Kanunu göre, “Tanıyanın dava hakkı, iptal sebebinin öğrenildiği veya korkunun etkisinin ortadan kalktığı tarihten başlayarak bir yıl ve her halde tanımanın üzerinden beş yıl geçmekle düşer. İlgililerin dava hakkı, davacının tanımayı ve tanıyanın çocuğun babası olmayacağını öğrendiği tarihten başlayarak bir yıl ve her halde tanımanın üzerinden beş yıl geçmekle düşer. Çocuğun dava hakkı, ergin olmasından başlayarak bir yıl geçmekle düşer. Yukarıdaki süreler geçtiği hâlde gecikmeyi haklı kılan sebep varsa, sebebin ortadan kalkmasından başlayarak bir ay içinde dava açılabilir.”.

Bu durumda tanıyana yanılma, aldatma ya da korkutma sebebi ile tanımanın iptali davası açabilir. Tanıyan korkutulma nedeni ile tanıdığını iddia ediyorsa, korkunun etkisinin ortadan kalktığı tarihten başlayacak şekilde yanıldığı ya da aldatıldığı iddiasına dayanıyorsa bu sebebi öğrendiği tarihten başlayarak bir yıl içinde dava açmalıdır. Tanımadan itibaren beş yıl içinde dava açmalıdır.

Ayrıca çocuğun altsoyunun iptal davası açması çocuğun ölümü halinde mümkündür. Altsoy için dava açma süresi, çocuğun ölümünün öğrenilmesinden itibaren başlar.

Sıkça Sorulan Sorular

Tanıma nedir?

Tanıma, öz baba dışında başka bir erkek ile soybağı bulunmayan evlilik dışı bir çocuğun, kanunda öngörülen şartlara uygun olarak çocuk ile biyolojik babası arasında soybağının kurulmasını sağlayan beyandır.