Belli Hakları Kullanmaktan Yoksun Bırakılma – TCK 53. Madde

Belli hakları kullanmaktan yoksun bırakılma (TCK m.53) kişinin işlemiş olduğu suç sebebi ile toplumla güvene dayalı ilişkisinin zedelenmiş olması ile belli bir süre bazı haklarından yoksun bırakılmasıdır. Buna en iyi örnek sürücü belgesinin geri alınması olarak verilebilir. Bir meslek ya da sanat işlerinin belli bir süre yerine getirilmesinin yasaklanması da TCK Madde 53’e örnektir.

Belli hakları kullanmaktan yoksun bırakılma, suç işleyen kişinin bir tehlike oluşturma ihtimali göz önünde bulundurulması ile düzenlenmiş bir güvenlik tedbiri olarak ifade edilir. Bu güvenlik tedbirine dair “ek ceza” ve “feri ceza” gibi tanımlamalar da yapılır. TCK 53. Madde tedbirine üç farklı şekilde hükmedilir. Bunlar;

1. Mahkumiyet sonucu olarak belli hakları kullanmak yasaklanabilir.
2. Kötüye kullanılmak maksadı ile suç işlenmesi halinde bazı hak ve yetkilerin belli bir süre yasaklanabilir.
3. Bazı şartların gerçekleşmesi durumunda mahkeme sanık hakkında belli hakları kullanmaktan yoksun bırakma kararı alabilir.

Belli Hakları Kullanmaktan Yoksun Bırakılma Kararı Nedir?

TCK’nin 53. Maddesine göre, hak yoksunluğu; kasti olarak işlenen bir suç sebebi ile hapis cezasına mahkûmiyet söz konusu ide hükmedilen hapis cezasının infazı tamamlanıncaya kadar belli hakları kullanmaktan yoksun bırakılmadır.

Ceza kararının önemli bir sonucu da kişiyi bazı haklardan yoksun bırakmadır. Belli hakları kullanmaktan yoksun bırakılma kanunlar tarafından belirlenen bir güvenlik tedbiridir. Birçok özel kanunda belli suçlardan ya da belirli miktarın üzerinde cezaya mahkum olmanın bir kısım hak sınırlamaları doğuracağı açıkça belirtilmiştir. Belli hakları kullanmaktan yoksun bırakılmada belli şartlar aranır. Bunlar;

• İşlenen suç kasıtlı bir şekilde işlenmiş olmalıdır.
• Hapis cezası hükmü verilmiş olmalıdır.
• Fail 18 yaşını doldurmuş olmak zorundadır.

Belli Hakları Kullanmaktan Yoksun Bırakılma Hangi Şartlardan Oluşur?

TCK’nın 53. Maddesinden hareketle belli hakları kullanmaktan yoksun bırakılma uygulama şekli yönünden “kanuni netice olarak infaz süresiyle sınırlı bir şekilde uygulanan hak yoksunluğu”, “cezanın infazından sonra da belli bir süre uygulanan hak yoksunluğu”, taksirli suçlar nedeniyle uygulanan hak yoksunluğu” üçe ayırılır. Her üç duruma ilişkin şartlar şu şekildedir.

Kanuni Netice Olarak İnfaz Süresiyle Sınırlı Olarak Uygulanan Hak Yoksunluğu Şartları

Hak yoksunluğu kural olarak kasti olarak işlenen bir suç nedeni ile hapis cezasına mahkûmiyetin kanuni sonucu olarak uygulanan bir tedbir niteliğindedir. Dolayısı ile taksirli suçlar sebebi ile hapis cezasına mahkûmiyet maddenin 6. fıkrasındaki istisnai durumlar dışında doğrudan hak yoksunluğu gerektirmez. Kasten işlenen bir suç sebebi ile adli para cezasına mahkûmiyet söz konusu ise maddenin 5. fıkrasındaki istisnai durum dışında, hak yoksunluğu getirmez.

Belli hakları kullanmaktan yoksun bırakılma tedbiri, kasti bir suç sonucu hapis cezasına mahkûmiyetin kanuni sonucu niteliğinde kendiliğinden uygulanır. Bu durumda mahkeme hükmünde ayrıca tedbire hükmedildiğin belirtilmesine gerek duyulmaz. Bu sebeple bu hususun hükümde belirtilmemesi hükümlü açısından lehe bir durum teşkil etmez.

Cezanın İnfazından Sonra Belli Bir Süre ile Uygulanabilen Hak Yoksunluğunun Şartları

53. Maddenin 1. fıkrasında sözü geçen hak ve yetkilerden birinin kötüye kullanılması durumunda işlenen suçlar sebebi ile hapis cezasına mahkûmiyet kararı alındığında, ayrıca cezanın infazı sonrası işlemek üzere bu hak ve yetkinin kullanılmasının yasaklanması kararı verilir. Ancak, bu konuda ayrıca karar verilmesi gerekir. Hükümde ve hükmün gerekçesinde bu yasaklama yer almalıdır.

Cezanın infazı sonrası belli bir süre hak yoksunluğu uygulanması için suçun, 53. maddenin 1. fıkrasındaki hak ve yetkinin kötüye kullanım sonucu işlenmiş olması gerekir. Bazı hak ve yetkiye sahip kişiler tarafından gerçekleştirilecek suçun varlığı burada yeterli görülmez.

Bu hak yoksunluğu için suçun kasti olarak işlenmiş olması şartı aranır. Ancak, 53. Maddenin 1. fıkrasındaki hak ve yetkilerin kullanılması şartı ile işlenen ve yalnız adli para cezasına hükmedilmesi halinde hükümde geçen gün sayısın yarısının bir katına kadar bu hak ve yetkinin kullanılmasının yasaklanması kararlaştırılır. Bu durumda hak yoksunluğu süresi, adli para cezasının tamamen infazı sonrası devreye girer.

Hapis cezasına mahkûmiyet söz konusu ise infaz sonrası işlemek kaydı ile bu cezanın yarısından bir katına kadar süre hak yoksunluğu kararı alınır. Cezanın yanı sıra hükmedilen hak yoksunluğu tedbiri, hapis ya da adli para cezasının tamamı ile infazından sonra işlemeye başlar.

Taksirli Suç Durumunda Hak Yoksunluğunun Şartları

53. Maddenin 6. fıkrasıyla; belli bir meslek ya da sanat işlerinin aykırılık sebebi ile işlenen taksirli suçtan mahkûmiyet oluşması durumunda, üç aylık bir süreden az ya da üç yıldan çok olmamak üzere, mesleğin icrasının yasaklanması kararı verilebilir. Yasaklama ve geri alma hükmünün kesinleşmesi halinde yürürlüğe girer ve bu süre, cezanın tümü ile infazından itibaren işlemeye başlar.

Taksirli suçlar sebebi ile hükmedilecek hak yoksunluğu, cezanın infazı sonrası işlemek üzere ayrıca kararlaştırılır. Hükümde ayrıca belirtilmesi şartı aranır. Yoksunluğun süresi üç aydan az ve üç yıldan çok olmamak üzere failin tehlike hali dikkate alınarak belirlenir.

Belli Hakları Kullanmaktan Yoksun Bırakılmada Hangi Mahkeme Görevlidir?

Belli Hakları Kullanmaktan Yoksun Bırakılma TCK 53 maddesi hükmü, Ceza mahkemesi tarafından bazı şartların gerçekleşmesi halinde verilen bir karardır. Bu davanın takibinde ceza hukuku avukatı bilgisine başvurulması tavsiye edilir.

Sıkça Sorulan Sorular

Kamu hizmetlerinden yasaklanma ne demek?

Kamu hizmetlerinden yasaklanma sürekli, süreli ya da geçici olarak bir kamu görevinin üstlenilmesinden yoksun bırakılma durumudur. TCK 53 kapsamında sanık hükümlülük süresince, sürekli, süreli ya da geçici bir kamu görevini üstlenmekten uzaklaştırılır.

Belirli haklardan yoksun bırakmaya ilişkin güvenlik tedbirinin infazı ne zaman başlar?

Kararın kesinleşmesinden itibaren belirli haklardan yoksun bırakılma başlar. Bütün olağan kanun yollarından sonunda infaz başlar.

Belirli haklardan yoksun bırakmaya ilişkin kararda avukat şart mı?

Belirli haklardan yoksun bırakmaya ilişkin kararlarda ceza hukuku avukatı ile çalışmakta yarar vardır.