Velayeti Annede Olan Çocuğun Babasının Hakları Nelerdir?

Velayet hakkı sadece anne ve babaya verilen çocuk üzerinde mutlak hak doğurur. Çocuğun velayetinin mahkeme aracılığı ile anneye verilmesi kararlaştırılabilir. Velayet hakkı anneye verilmiş olsa da çocuğun babasının da bazı hakları vardır. Bunlar; çocuğu görme hakkı, çocukla bağ kurma hakkı, çocuğun bakım ve giderlerini ihtiyaçlarını karşılama hakkı olarak sıralanabilir.

Çocuğu Görme Hakkı

Velayet hakkı babada değil de annedeyse, babanın çocuğunu görme hakkı vardır. Baba bu hakkına rağmen çocuğunu göremiyorsa, mahkemeye bu konuyla ilgili başvuru yapabilir. Çocuğunu görmek her ebeveynin en temel hakkıdır. Herhangi bir kusur sebebi ile aksi karar aşınmadıkça, babanın çocuğunu görme hakkı bulunur.

Ancak, mahkeme babanın çocuğunu görmesinde; çocuğun psikolojik, ruhsal, fiziksel gelişimi bakımından zarar teşkil ettiğine karar veriyorsa, aksi karar alabilir. Böyle bir durumda mahkemenin kararı esas alınır. Mahkeme babanın çocuğunu görmesi ile ilgili aksi bir karar vermemiş olmasına rağmen anne babanın çocuğunu görmesini engelliyorsa, babanın mahkemeye başvuru hakkı vardır. Baba, mahkemenin belirlemiş olduğu görüş günlerinde çocuğunu görebilir. Mahkeme kararına göre herhangi bir gerekçe ile anne çocuğunu babaya göstermeme gibi bir eylemde bulunamaz.

Velayet hakkına sahip olan tarafın diğer taraf ile çocuğunu görüştürmüyorsa, Yargıtay kararlarınca iki durum gelişir.

Çocuk idrak yaşındaysa, buna ek olarak diğer taraf ile görüşmek istemiyorsa, bu durumda çocuğun kararları esas alınır. Çocuk idrak yaşında değilse ya da velayet hakkına sahip taraf zoruyla babayla ya da anne ile görüştürülmüyorsa, bu konuya mahkeme karar verir. 

Aile hukuku kapsamına giren bu konularda, aile hukuku avukatı bilgisine başvurulabilir.

Çocukla İletişim ve Bağ Kurma Hakkı

Anne ve babaların çocuğu ile iletişim ve bağ kurma hakkı hukuki olarak aksi bir durum olmadıkça vardır. Anne ve baba boşandığında çocuğun velayetinin annede kalmasına karar verilmiş olabilir. Bu durum da dahil her durumda babanın çocuğu ile iletişim ve bağ kurma hakkı saklıdır.

Mahkeme tarafından belirlenmiş olan görüş günlerinde çocuk ve baba bağ kurabilir. Görüş gününde olağanüstü bir gerekçe ile baba ve çocuk bir araya gelememişse, bir başka güne görüş sağlanır. Görüş günü görüşemeyen baba ve çocuk anne ile ortak belirlenen uygun bir günde mutlaka görüşmelidir. Baba ile ilgili herhangi bir gerekçe olmaksızın annenin babayı çocuğuyla görüştürmemesi durumunda baba dava açma hakkına sahiptir.

Çocukla Kişisel İlişki Kurulmasını İsteme Hakkı

Türk Medeni Kanunu’nun 123. maddesi kapsamında “Ana ve babadan her biri, velayeti altında bulunmayan veya kendisine bırakılmayan çocuk ile uygun kişisel ilişki kurulmasını isteme hakkına sahiptir.” Dolayısı ile velayet hakkı kendisine bırakılmamış ya da bulunmayan babanın da çocuk ile uygun kişisel ilişki kurulmasını isteme hakkı vardır. Kişisel ilişki kurulma ile ilgili detaylar hakim tarafından belirlenir. Hakimin dikkat ettiği konuların başında çocuğun üstün yararı gelir. Özellikle çocuğun sağlık ile eğitim ve öğretim hayatıyla ilgili menfaatler gözetilir.

Hakim, velayet hakkı olmayan baba ile çocuğun kişisel ilişki kurmalarında tek başına ya da refakatçi ile birlikte görüşüp görüşmeyeceklerine de karar verir. Çocuk, ayırt etme gücüne sahip bir yaşa gelmiş ve kendini ifade edebiliyorsa, çocuğun beyanı dikkate alınır. Çocuk babası ile kişisel ilişkide bulunmak istemiyorsa, bir pedagog ya da sosyal bilimci yardımı ile çocuğun beyanı mahkemede öneme sahiptir. Kurulacak kişisel ilişkinin miktarı ya da tamamen ortadan kaldırılacağı ile ilgili dava hakkı her zaman mümkündür. Bu konuda görevli mahkeme Aile Mahkemesi olduğu için ilgili dava, aile mahkemesinde açılır.

Çocuğun İhtiyaçlarını Karşılama Hakkı

18 yaşının altında olan her birey Çocuk Hakları Sözleşmesi’ne göre çocuk olarak kabul edilir.

Çocukların hakları;

• Eğitim hakkı 
• Kendi mesleğini belirleme hakkı
• Fikirlerini geliştirme ve beyan etme hakkı 
• Mahremiyet hakkı 
• Şiddetten korunma hakkı
• Barınma hakkı
• Sosyalleşme hakkı

Velayet hakkına sahip olan ebeveynin her halükârda çocuğun sahip olduğu haklarına saygı duyması ve destek çıkması yükümlüğü bulunur. Velayet hakkı bulunmayan ebeveyn ise çocuğunun bu haklarını karşılama hakkına sahiptir. Babanın;

• Çocuğun fikirlerini geliştirmesini ve beyan etmesine yardımcı olma hakkı,
• Mahremiyetini koruma hakkı,
• Şiddetten korunması için çocuğunu koruma hakkı,
• Barınacak yeri olmayan çocuğu için barınmasını sağlama hakkı ve sosyalleşme hakkı vardır. 

Çocuğun Bakım ve Eğitim Giderlerine Katılma Hakkı

Türk Medeni Kanunu’nu velayet hakkı bulunmayan babaya çocuğun bakım ve eğitim giderlerine katılma hakkı ile ilgili açık hükümlere yer verir. Buna göre Türk Medeni Kanunu 182/2 maddesi şu şekildedir:

“Velâyetin kullanılması kendisine verilmeyen eşin çocuk ile kişisel ilişkisinin düzenlenmesinde, çocuğun özellikle sağlık, eğitim ve ahlâk bakımından yararları esas tutulur. Bu eş, çocuğun bakım ve eğitim giderlerine gücü oranında katılmak zorundadır.”

Bu madde kapsamında, velayet hakkının hangi tarafta olduğuna bakılmaksızın, anne ve baba çocuğun bakım ve eğitim giderlerine gücü oranında eşit derecede katılmakla yükümlüdür.

Velayetin Değiştirilmesini Talep Etme Hakkı

Çocuk Haklarının Kullanılmasına İlişkin Avrupa Sözleşmesi ve Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi,” Ayırt etme gücüne sahip olduğu kabul edilen çocuklara kendilerini ilgilendiren davalarda görüşlerini belirtmelerine olanak tanınmasını ve bu görüşlerin dikkate alınması gerektiğini öngörür.” Buna göre çocuk bilinçli hareket etme yaşına ulaştığı andan itibaren gerekli gerekçeleri sunarak, bu konuda dava açabilir.

Sıkça Sorulan Sorular

Velayet davalarında çocuğun cinsiyetinin önemi var mı?

Çocuğun cinsiyetinin boşanma yargılamasında önemli olmasının sebebi, cinsiyete göre çocukların davranış şekillerinin farklı olmasıdır. Ancak, hâkim cinsiyetten çok çocuğun ebeveynle ilişkisine bakar.

Velayet davalarında çocuğun fikri sorulur mu?

Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları sözleşmesine göre çocuğun yüksek yararı gözetilir. Hakim idrak gücüne sahip 8 yaş ve üstü çocukların kendisini ifade edebileceğini kabul eder ve fikrini sorar. Mahkeme bünyesindeki uzman pedagoglar, çocuğa ulaşabileceği araçlarla çocuğun annesini mi yoksa babasını mı istediğini raporlar ve mahkemeye iletir.

Velayeti hakları için avukat şart mı?

Velayet davaları birçok aşamadan oluşur. Bu süreçte uzman bir aile hukuku avukatı ile görüşmekte yarar vardır.