Müsadere Nedir? 

İşlenmiş bir suçla ilgili bazı kazanç ve eşyaların mülkiyetinin devlete aktarılması müsadere olarak tanımlanmaktadır. Ceza hukukunda suçlu kişinin tüm malvarlığının devlet tarafından alınması yani “genel müsadere” yasaktır ve özel müsadere sistemi işletilmektedir. Müsadere için en önemli şart malvarlığı değerinin suçla alakalı olmasıdır. Suç dışındaki malvarlığı müsadere dışındadır. Mahkeme tarafından müsadere yerine davaya konu eşyanın tasfiyesine ya da imhasına karar verilebilmektedir.  

Müsadere Çeşitleri

Müsadere çeşitleri; genel müsadere, özel müsadere, ihtiyari müsadere, zorunlu müsadere, eşya müsaderesi ve kazanç müsaderesi olarak sınıflandırılmış olsa bile TCK sisteminde eşya ve kazanç müsaderesi hükmüne yer verilmektedir. TCK m.54’te eşya müsaderesi düzenlenmiştir. Bu müsaderenin konusu, kasıtlı işlenen bir suçta kullanılan ya da suçu işlemek için tahsis edilen veya suç üzere oluşan eşyayı ifade etmektedir.

Eşya veya Kazanç – Para Müsaderesinin Hukuki Özellikleri

Türk Ceza Hukukunun sisteminde yaptırım biçimi olarak güvenlik tedbiri ve ceza kabul görmektedir. Müsadere ise bir ceza değildir hukuki özellik olarak güvenlik tedbiridir. Eşya ya da kazanç müsaderesi fark etmeden tüm müsadere çeşitleri bir tür güvenlik önlemidir. Bu güvenlik önlemi yaptırımları toplumun belli başlı zararlardan korunmasını amaçlamaktadır. Ceza yaptırımlarının tam tersine hatalı olup olunmadığına bakılmadan uygulanabilmektedir. Bir kişi bir suç işlemiş ise ortada bir suç varsa cezalandırılmaktadır. Güvenlik tedbirlerinde ise kusur var mı diye bakılmaksızın yaptırımlar uygulanabilmektedir.

Eşya (Mal) Müsaderesi Şartları (TCK m.54)

Eşya müsaderesinde, en çok uygulanan müsadere çeşididir. TCK 54.maddesinde eşya müsaderesi ve koşulları ifade edilmiştir. Bu koşullar şu şekildedir;

• “İlk koşul kasten işlenen bir suçun varlığıdır. Yeni TCK’nın 54’üncü maddesine göre, müsadere kararı ancak kasıtlı işlenen bir suç dolayısıyla verilebilir. Suç taksirle işlenmiş ise, müsadere mümkün değildir.
• Suçun işlenmesinde kullanılan eşyanın iyi niyetli kişilere ait olmaması gerekmektedir. Kişi suça karışmamışsa veya işlenen suçtan haberdar değilse, sahibi olduğu eşya suç işlenmesinde kullanılmış olsa dahi müsadere edilemeyecektir.
• Suçun işlenmesine tahsis edilen eşya müsadere edilir. Müsadere için eşyanın suçta kullanılması şart değildir, suçun işlenmesine tahsis (özgüleme) edilmesi yeterlidir.
• Suçtan dolayı meydana gelen eşya da müsadere edilir. Örneğin uyuşturucu madde üretmek suç olduğu için üretilmiş olan uyuşturucu madde müsadere edilmektedir.
• Müsadere edilecek eşya bazen satılabilir, yok edilebilir, elden çıkarılabilir, tüketilebilir veya başka bir şekilde müsadere imkansız hale gelebilir. Böyle durumlarda eşyanın değer, kadar para tutarı müsadere edilmektedir. Bu uygulamaya kaim değerin müsaderesi denilmektedir.
• Müsadere uygulanırken orantılılık ilkesine uyulmalıdır. Buna göre, suçta kullanılan eşyanın müsadere edilmesinin, işlenen suça nazaran daha ağır sonuçlar doğuracağı öngörülürse müsadere kararı verilmeyebilir. Böylece hakkaniyete aykırı uygulamaların önüne geçilmektedir.
• Üretimi, bulundurulması, kullanılması, taşınması, alım ve satımı suç oluşturan eşya da müsadere edilecektir (m. 54/4).
• Bir şeyin sadece bazı kısımlarının müsaderesi gerektiğinde, tümüne zarar verilmeksizin, bu kısmı ayırmak mümkün ise, sadece bu kısmın müsaderesine karar verilecektir (m. 54/5).
• Birden fazla kişinin paydaş olduğu eşya ile ilgili olarak, sadece suça iştirak eden kişinin payının müsaderesine hükmolunacaktır (m. 54/6).”

Kazanç Müsaderesi Koşulları (TCK m.55)

Bir suç sonucunda elde edilen kazanç müsadere edilebilmektedir. Kazanç denildiğinde ilk olarak para düşünülse de suçtan elde edilen tüm kazançlar müsadere edilebilmektedir. TCK 55.maddesinde kazanç müsaderesinin koşulları şu şekilde ifade edilmiştir;

• “Eşya müsaderesinde olduğu gibi kazanç müsaderesinde de kasıtlı suçun varlığı şarttır.
• Müsadere konusu eşya veya maddi menfaatlere elkonulamadığı veya bunların merciine teslim edilmediği hallerde, bunların karşılığını oluşturan değerlerin müsaderesine hükmedilir. Yani eşya müsaderesinde olduğu gibi kazanç müsaderesinde de kaim değer müsaderesi kabul edilmiştir.
• Suçun işlenmesi ile elde edilen veya suçun konusunu oluşturan ya da suçun işlenmesi için sağlanan maddi menfaatler ile bunların değerlendirilmesi veya dönüştürülmesi sonucu ortaya çıkan ekonomik kazançların müsaderesine karar verilir (m.55/1).”

Kaçakçılık Suçlarında Müsadere

5067 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu 13.maddesinde kaçakçılık suçlarında müsadere ifade edilmiştir. Bu kanun ile tanımlanmış suçlarla alakalı olarak “26/9/2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu” eşya ve kazanç müsaderesine dair hükümler uygulanmaktadır. Fakat kaçak eşya taşımasında bilinçli kullanılan ya da kullanılmaya teşebbüs edilmiş her türlü taşıma aracının müsaderesi için şu şartların yerine getirilmesi gerekmektedir;

• “Kaçak eşyanın, suçun işlenmesini kolaylaştıracak veya fiilin ortaya çıkmasını engelleyecek şekilde özel olarak hazırlanmış gizli tertibat içerisinde saklanmış veya taşınmış olması.
• Kaçak eşyanın, taşıma aracı yüküne göre miktar veya hacim bakımından tamamını veya ağırlıklı bölümünü oluşturması veya naklinin, bu aracın kullanılmasını gerekli kılması.
• Taşıma aracındaki kaçak eşyanın, Türkiye’ye girmesi veya Türkiye’den çıkması yasak veya toplum veya çevre sağlığı açısından zararlı maddelerden olması.
• Etkin pişmanlık nedeniyle fail hakkında cezaya hükmolunmaması veya kamu davasının düşmesine karar verilmesi, sadece suç konusu eşya ile ilgili olarak müsadere hükümlerinin uygulanmasına engel teşkil etmez (5067 S.K. m.13/2).”

Müsaderenin Usulü

5271 sayılı CMK ile müsadere usulü düzenlenmiştir. Müsadere kararının alınması gerekli durumlarda, kamu davası açılmamalı ya da kamu davası açılmış olup da esas ile birlikte bir karar alınmamış ise; karar verilebilmesi için, Cumhuriyet savcısı ya da katılan, davayı göremek için yetkilendirilmiş mahkemeye başvuruda bulunabilmektedirler. 

Kamu davası açılmış ise iade edilecek malvarlığı ya da eşyanın değeriyle alakalı olarak esasla beraber bir karar alınmamışsa, mahkeme resen ya da ilgililerin isteği üzerine iadesine karar verebilmektedir.

256.maddeye göre verilmesi zorunlu kararlar duruşma ile verilmektedir. İade olunacak ya da müsadere edilecek eşyalar veya malvarlığı değeri üzerinde hakkı olan kişiler de duruşmaya katılmaktadırlar. Bu kişilerde sanığın elinde bulundurduğu haklardan faydalanmaktadırlar. 256.maddeye göre verilen tün hükümlere karşın Cumhuriyet savcısı, katılan ve 257.maddede belirtilen kişiler için istinaf yolunu açık tutmaktadır.

Suça konu olmayan yalnızca müsadereye tabi bulunmuş eşyaların müsaderesi sulh ceza hakimliği tarafından duruşma yapılmadan karar verilmektedir.

Daha fazla bilgi almak için ceza avukatı Görkem Demircan ile iletişime geçebilirsiniz.

Sıkça Sorulan Sorular

Müsadere nedir?

Müsadere, başka suçların işlenmesini önlemek adına cezalandırılan, hukuka aykırı eylemlerden kaynaklanan ya da bunların işlenmesiyle alakalı olduğundan suç düşüncesini ve suçun çekiciliğini canlı tutan eşyaya, devlet tarafından el konulmasıdır.

Müsadere kararına karşı bir kanun yolu bulunur mu?

Asıl suç yönünden sanık hakkında ilk derece ceza mahkemesi tarafından yapılan yargılama sonucunda esasa ilişkin olarak kurulan hüküm ile birlikte müsadere ile ilgili olarak da karar verilmiş ise bu hükme karşı yedi günlük süre içerisinde istinaf kanun yoluna başvurulabilecektir.

Müsadere kararı ne zaman verilmektedir?

Müsadere kararı her zaman verilebilmektedir. Müsadere, bir güvenlik tedbiri olduğu için kusurluluk aranmadığından mahkûmiyet hükmü bulunmasa dahi müsadere kararı verilebilmektedir.

Müsadere kararı hangi mahkeme tarafından verilmektedir?

Müsadere kararını suçla ilgili hangi mahkeme yargılama yapıyorsa o mahkeme vermektedir. Suç konusu olmayıp sadece müsadereye tâbi bulunan eşyanın müsaderesine sulh ceza hâkimi tarafından duruşma yapılmaksızın karar verilmektedir.