Emre İtaatsizlikte Israr Suçu ve Askeri Cezalar Güncel 2025

Emre itaatsizlikte ısrar suçu, Askeri Ceza Kanunu’nun 87. maddesinde düzenlenmiştir ve belirli durumlarda asker kişilerin disiplin ihlalleri nedeniyle yargılanmasını öngörmektedir. Emri yerine getirmeyen kişi, alt sınırı 1 ay ve üst sınırı 1 yıl olmak üzere hapis cezasına çarptırılır. Emrin açıkça reddedilmesi veya emrin tekrarlanmasına rağmen yerine getirilmemesi durumunda ise, bu ceza alt sınırı 3 ay ve üst sınırı 2 yıl olarak uygulanır. Kanunda bu husus şu şekilde belirtilmiştir:

Askeri Ceza Kanunu 87. madde: “Hizmete dair emri yerine getirmeyen asker kişiler bir aydan bir seneye kadar, emrin yerine getirilmesini açıkça reddeden ya da tekrar edilmesine rağmen emri yerine getirmeyenler, üç aydan iki yıla kadar hapis cezasına mahkum edilir.”

Emre itaatsizlikte ısrar suçu, hizmete dair bir emir verilmesi ve emrin muhatabının asker olması durumunda ortaya çıkar. Bununla birlikte, askerin emri yerine getirmemesi, açıkça reddetmesi veya emrin tekrarlanmasına rağmen itaat etmemesi gerekir. Usulüne uygun emir verilmemesi veya emrin kısmen yerine getirilmesi gibi durumlar ise bu kapsamda değerlendirilmez.

Ağırlaştırılmış Emre İtaatsizlik ve Özel Durumlar

Emre itaatsizlikte ısrar suçunun, düşman karşısında veya seferberlik esnasında işlenmesi, ilgili kanun maddesi gereği ağırlaştırıcı bir neden sayılır ve daha ağır ceza gerektirir. Seferberlikte işlenmesi durumunda 5 yıla kadar hapis cezası, düşman karşısında işlenmesi halinde ise 10 yıla kadar hapis cezası öngörülmüştür. Aynı zamanda, suçun toplu asker önünde işlenmesi veya silahlı emirlere karşı gelinmesi durumunda, ceza alt sınırı 6 ay, üst sınırı ise 5 yıl olarak belirlenmiştir.

Verilen emre itaat etmeyen ve bu nedenle insan hayatını tehlikeye atan ya da askeri birliğin güvenliğini önemli derecede ihlal eden askerler için ceza 1 yıldan 10 yıla kadar hapis olarak uygulanabilir. Seferberlikte bu ceza 2 yıldan 15 yıla kadar, düşman karşısında ise 15 yıldan az olmamak üzere artırılabilir. Bu düzenlemeler, askeri disiplinin korunması açısından son derece önemlidir.

Askeri Disiplinin Temeli ve İtaat Gerekliliği

211 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri İç Hizmet Kanunu’na göre, askerliğin temeli disiplindir. Kanuna göre askerler, sivil ya da askeri amirleri tarafından verilen emirleri yerine getirmek zorundadır. Emir, bir amirin astına yönelik olarak belirli bir hareketin yapılması veya yapılmaması talimatıdır ve askeri hiyerarşide büyük bir öneme sahiptir. Bu düzenlemeler, askeri bir yapıda disiplinin sağlanması ve emirlere mutlak itaatin korunması amacını taşır.

Askeri yapıda disiplinin sağlanabilmesi, askerin kendisine verilen emirlere riayet etmesi ile doğrudan bağlantılıdır. Askeri Ceza Kanunu’nun “Askeri İtaat ve İnkıyadı Bozan Suçlar” başlığı altındaki m.87, askeri disiplini ve verilen emirlere itaatin sağlanması için bir çerçeve çizer. Bu düzenleme, emre itaatsizlikte ısrar suçu kapsamında değerlendirilen fiillerin cezalandırılmasını sağlar.

Seferberlik ve Düşman Karşısında Emre İtaatsizlik

Seferberlik durumu, devletin tüm kaynaklarının savaşın gerektirdiği ihtiyaçlara göre düzenlenmesi anlamına gelir ve bu süreçte bazı hak ve özgürlükler kısıtlanabilir. Askeri Ceza Kanunu’nun 87. maddesi, barış zamanında işlenen emre itaatsizlik suçunun basit ve nitelikli hallerini düzenlerken, suçun düşman karşısında ya da seferberlik halinde işlenmesini ayrı bir başlık altında incelemektedir.

Seferberlik halinde emre itaatsizlikte bulunan bir asker, 5 yıla kadar; düşman karşısında ise 10 yıla kadar hapis cezası alabilir. Bu ağırlaştırılmış cezalar, devletin savaş durumundaki güvenliğini ve askeri disiplinin korunmasını sağlamak amacıyla düzenlenmiştir. Bu nedenle, emre itaatsizlikte bulunan askerler için ceza süreçleri son derece dikkatli ve titizlikle yürütülmelidir.

Askeri Mahkemelerin Kaldırılması ve Sivil Yargı

Emre itaatsizlikte ısrar suçları, önceden Askeri Mahkemelerin görev alanına giriyordu. Ancak, 3.6.2017 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan düzenleme ve HSK kararı ile askeri mahkemeler kaldırıldı ve bu tür suçlara ilişkin yargılama yetkisi sivil yargı organlarına devredildi. Bu nedenle, Askeri Ceza Kanunu’nda düzenlenen suçların yargılanması artık sivil mahkemelerde yapılmaktadır.

Bu değişiklik, emre itaatsizlikte ısrar suçları gibi askeri disiplinle ilgili konuların sivil yargıda görülmesini sağlamıştır. Böylece, bu tür suçlar için daha geniş bir denetim ve değerlendirme imkanı sunulmaktadır. Ancak, askeri konularda uzman bir askeri ceza avukatı tarafından hukuki destek alınması, yargı sürecinde büyük önem taşır.

Mesleki Sonuçlar ve Disiplin Süreçleri

Emre itaatsizlikte ısrar suçu nedeniyle ceza alan bir askerin HAGB (Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması) kararı verilse dahi, mesleki sözleşmesi feshedilebilir. Bu durumda, ceza alan kişinin mesleki olarak geri dönüşü mümkün olmaz. Dolayısıyla, bu tür suçlarla ilgili davalarda beraat kararı almak, mesleğin kaybedilmemesi adına çok önemlidir. Askeri ceza avukatlarının bu noktada sunduğu hukuki destek, mesleki geleceğin korunması açısından hayati bir role sahiptir.

Emre İtaatsizlikte Israr Suçunun Temel Unsurları

Emre itaatsizlikte ısrar suçunun unsurlarını anlamak, bu suçun hukuki değerlendirmesini doğru yapabilmek için önemlidir. Suçun unsurlarını; hukuki konusu, fail, mağdur, fiil, manevi unsur, iştirak ve teşebbüs olmak üzere ayrıntılı bir şekilde incelemek faydalı olacaktır.

Suçun Hukuki Konusu

Emre itaatsizlik suçunun hukuki konusu, verilen emrin yerine getirilmemesi sonucunda bozulan askeri disiplin ve düzendir. Bu suç düzenlemesi, askeri disiplinin korunması amacıyla oluşturulmuştur. Askeri bir yapıdaki düzen ve intizamın devamlılığını sağlamak, bu suçla korunan en temel hukuki değerdir. Özellikle askeri hizmetin aksaması, askeri intizamın bozulması ve verilen emirlere uyulmaması gibi durumlar bu kapsamda değerlendirilir.

Fail ve Mağdur

• Fail: Emre itaatsizlikte ısrar suçu, yalnızca asker kişiler tarafından işlenebilir. Bu nedenle, bu suç sırf askeri suçlar kategorisinde yer alır. Suçun faili, yalnızca asker kişiler veya bu suçun faili olabileceğine dair kanunda açık düzenleme bulunan silahlı kuvvetler çalışanları olabilir.
• Mağdur: Suç dolayısıyla doğrudan etkilenen taraf ise devlettir. Bu suçun mağduru bireysel bir kişi değil, askerlik disiplini ve düzeninin sağlanmasından sorumlu olan devlet yapısıdır.

Fiilin Özellikleri

Emre itaatsizlikte ısrar suçunun basit haline ilişkin maddi unsurlar şunlardır:

1. Hizmete dair bir emrin varlığı: Suçun oluşması için öncelikle hizmete ilişkin bir emir verilmiş olmalıdır.
2. Yetkili bir amir tarafından verilmiş olması: Emir, askeri hiyerarşide yetkili bir amir tarafından verilmelidir.
3. Astın emri almış olması ve emri yerine getirmemesi: Emri alan ast, bu emri yerine getirmemiş olmalıdır.
4. İtaat etmeme kastı: Failin, emre uymamak gibi bir kasıtla hareket etmesi gereklidir.

Manevi Unsur

Bu suçun manevi unsuru, genel kast olarak tanımlanır. Yani fail, verilen emre kasıtlı olarak uymamakla hareket eder. Kast, suçun oluşması için temel bir gerekliliktir. Fail, emri bilerek ve isteyerek yerine getirmez.

Teşebbüs ve İştirak

• Teşebbüs: Emre itaatsizlikte ısrar suçu, teşebbüse elverişli değildir. Yani suç, failin emre tamamen uymaması durumunda tamamlanmış olur.
• İştirak: Bu suç, iştirak halinde işlenmeye elverişlidir. Diğer askerlerin bir araya gelerek aynı emre uymamaları durumunda, suç iştirak halinde gerçekleşebilir.

Adli Para Cezasına Çevirme, Erteleme ve HAGB

Adli para cezası, mahkeme tarafından hükmedilen hapis cezasının belirli koşullar dahilinde paraya çevrilmesidir. Ancak, Askeri Ceza Kanunu Ek m.8‘e göre, bazı durumlarda adli para cezasına hükmetmek mümkün değildir:

• Ceza süresi 4 ay ya da daha fazla ise.
• Suçun askeri disiplini ciddi şekilde zedelemesi veya askeri birliğin güvenliğini tehlikeye düşürmesi.
• Suçun savaş ya da seferberlik halinde işlenmesi.

Erteleme, hükmedilen hapis cezasının infazının belirli koşullarda ertelenmesidir. Bu suç için Askeri Ceza Kanunu’nun 47. maddesi dikkate alınır. Ancak, askeri suçlar için erteleme kararı verilmesi belirli durumlarla kısıtlanmıştır:

• Netice cezanın 3 ay veya daha fazla süreli hapis olması durumunda.
• Disiplinin ağır şekilde ihlal edilmesi veya birliğin güvenliğini tehlikeye atması.
• Savaş veya seferberlikte işlenmiş olması.
• Daha önce askeri suçtan mahkumiyetin bulunması.

HAGB (Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması) kararı, suçun cezasının 6 aydan az olması halinde uygulanabilir.

Şikayet Süresi, Zamanaşımı, Uzlaşma ve Görevli Mahkeme

Emre itaatsizlikte ısrar suçu, şikayete tabi olmayan bir suçtur, bu yüzden herhangi bir şikayet süresi bulunmaz. Suçun işlenmesinden itibaren, ceza davası açılabilecek zamanaşımı süresi 8 yıldır. Ancak bu suç, uzlaşma prosedürüne dahil edilemez. Görevli mahkeme ise, Asliye Ceza Mahkemesi olarak belirlenmiştir.

Sıkça Sorulan Sorular

Emre İtaatsizlikte Israr Suçunun Cezası Nedir?

Hizmete dair emri yerine getirmeyen asker hakkında 1 aydan 1 yıla kadar; emri açıkça reddeden ya da tekrar edilmesine karşın yerine getirmeyen kişi için ise 3 aydan 2 yıla kadar hapis cezası uygulanır.

Emre İtaatsizlikte Israr Suçuna Hangi Yargı Organı Bakar?

Bu suçun yargılaması, Asliye Ceza Mahkemesi tarafından yapılır. 2017 yılında Askeri Mahkemelerin kaldırılmasıyla, bu tür askeri suçlar da sivil yargı organlarının görev alanına girmiştir.

Emre İtaatsizlikte Israr Suçunda HAGB Kararı Verilebilir Mi?

Eğer mahkeme tarafından hükmedilen ceza 6 aydan az ise, Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB) kararı verilebilir. Ancak, suçun ağırlığı ve mahiyeti de bu kararda etkili olabilir.