İstinaf Mahkemesi Nedir ve Ne Kadar Sürmektedir?

İlk derecede olan mahkemelerin verdiği ya da vereceği kararlara karşı tarafların birinin yapacağı başvuru neticesinde inceleme yapan bölge adliye mahkemelerine istinaf mahkemesi denilmektedir. Toplumda en çok merak edilen istinaf ne demektir sorusunun yanıtı da; bölgesel bir mahkeme kararının asıl ya da hukuksal olarak hukuka aykırılığı söz konusu ise başvurulabilen kanun yoluna verilen addır. Özellikle istinaf kelimesinin bilinmesi le yapılan hukuki başvurular bakımından önem arz etmektedir. İstinaf yoluna gidildiğinde verilecek karar hukuka uygun mu değil mi tekrar incelenmektedir. Ortaya çıkabilecek bir anlaşmazlığa dair yeni bir karar verilebilmektedir. İstinaf, birinci derece mahkemelerin aldığı kararların hem olay hem de hukuki bakımdan üst derece mahkemece denetimi anlamında kullanılmaktadır.

İstinaf Mahkemesi Ne Kadar Sürer?

Mahkemelerde görülen davaların büyük çoğunluğu genellikle istinafa yollanır ve bölgede bulunan yerel adliye mahkemelerine taşınmaktadır. Bölge mahkemeleri tarafından alınan kararların usul ve esas olarak aykırı olduğunun düşünülmesi ile pek çok kişi ilk olarak istinaf kanun yoluna başvurmaktadır. Bundan dolayı istinafın ne olduğunun bilinmesi çok önem arz etmektedir. 

2023 yılına girilmesiyle beraber Türkiye’de bulunan istinaf mahkemesi sayısı 18’dir. İstinaf mahkemelerinin az oluşundan dolayı, mahkemenin ne kadar süreceği konusunda bu husus da göz önünde bulundurulmalıdır. Adli olayların ve dava dosyalarının düşük özellikte olduğu bölgelerde istinaf mahkemesi süreci ortalama 6 ay ila 1 yıl olarak değişebilmektedir. Fakat suç oranlarının ve dava dosyalarının yüksek özellikte olduğu bölgelerde istinaf mahkemeleri 1 ila 2 yıl arasında değişmektedir. 

İstinaf Yolu Nedir?

Birinci derece mahkemelerin verdiği kararlara karşı başvurulabilen ve bu kararların ikinci derece yargı makamlarına gerek olay açısından gerek ise hukuki açıdan inceleme sürecine denilmektedir. İstinaf kanun yolu ve temyiz kanun yolu arasındaki en önemli fark, istinaf makamının bazı özel durumlarda birinci derece mahkemelerin yerine geçmesi ve bilirkişi ve esas olarak karar alabilmesidir. 

Kararın İstinaf Edilmesi

Birinci dereceden mahkemenin verdiği kararlara karşı kişiler istinaf yoluna başvuru hakkını elinde bulundurmaktadır. Böylece birinci derece mahkemenin verdiği kararın hukuki açıdan uygun olup olmadığının incelenmesi amacıyla beraber bölge adliye mahkemesine başvurabilmesi kararın istinaf edilmesi anlamına gelmektedir. 

İstinaf Yolunun Açıklığı

Birinci derece mahkemenin verdiği ya da verecek olduğu tüm kararlara karşı istinaf kanunu yoluna başvurulamamaktadır. Bundan dolayı birinci derece mahkemenin kesinlik kazanmamış kararları için istinaf yoluna başvurulabilmektedir. 2023 yılı için 17 bin 830 Türk Lirasını geçmeyen malvarlığı davaları için verilecek olarak kararlar, verildiği andan itibaren kesin görülen kararları ifade etmektedir. Bütün bu kararlara karşın istinaf yolu tamamıyla kapalı olmaktadır. Fakat belirtilen miktarı aşacak malvarlığı davaları için verilecek kararlarda istinaf kanunu yolu açıktır ve başvurulabilmektedir.

Manevi tazminat davalarına dair kararlarda ise para ve değer miktarına bakılmadan istinaf kanunu yoluna başvuruda bulunulabilmektedir. Ceza davalarında birinci derece mahkemenin verdiği kesin kararlarda da istinaf yolu açıktır ve başvurulabilmektedir. Fakat hapis cezasından adli para cezasına dönüştürülen cezalar hariç olarak, yasalarda kesin olarak belirtilen maddi para sınırının aşılmaması mahkûmiyet hükümlerinde 500 günü geçmeyen ve adli para cezası gerektiren beraat kararına ve kanunda özellikle kesinliği belirtilmiş hükümler için istinaf kanun yolu kapalı olmaktadır. 

İstinaf Başvurusu 

İstinaf, istinaf mahkemesi ve istinaf yolu bilindikten sonra en önemli konulardan biri istinafa nasıl başvurulacağı konusudur. Birinci derece mahkemeler tarafından verilen kati kararların tekrar incelenebilmesi için bir üst mahkemeye taşınması için olanak sağlayan hukuki bir işleme istinaf başvurusu denilmektedir. İstinaf başvurusu öncelikli olarak başka bir yerel mahkeme ya da karar veren mahkemeye verilebilen bir istinaf dilekçesi yoluyla gerçekleştirilebilmektedir. İstinaf yoluna başvuru süresi ise iki hafta olarak belirlenmiştir.

Hangi Kararlar İstinaf Edilemez?

Birinci derece mahkemeler tarafından verilen kararlara kural olarak istinaf da tabidir. Fakat bu kural için bazı istisnalar bulunmaktadır. Bu istisnalar şu şekilde ifade edilmiştir:

• “İstinaf sınırını geçmeyen mal varlığı davalarına ilişkin ilk derece mahkemesi kararları kesindir bu kararlara karşı istinaf yoluna gidilemez. (Manevi tazminata ilişkin davalarda ilk derece mahkemesince verilen kararlara karşı miktar veya değere bakılmaksızın istinaf yoluna başvurulabilir.)
• Özel kanun hükümlerinde o kanun ile ilgili bazı mahkeme kararlarının kesin olduğu belirtilmiştir dolayısıyla belirtilen bu kararlara karşı da istinaf yoluna başvurulamayacaktır. Bu özel kanunlardan bazıları şunlardır:
• Tüketici Kanunu (md. 70/5),
• 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu (md. 9/3, md. 15, md. 19/4, md. 43/3, md. 61/2, md. 65/2, md. 65/3),
• 5362 sayılı Esnaf ve Küçük Sanatkârlar Meslek Kuruluşları Kanunu (md. 49),
• 6284 Sayılı Ailenin Korunması ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun (md. 49/b, 2)
• Delil tespiti kararları istinafa tabi değildir.
• Ara kararlar tek başına istinaf edilemez. Ancak nihai kararla beraber ara kararın da istinaf edilmesi mümkündür.
• Adli yardım talebinin reddi kararına itiraz üzerine verilen karar istinaf edilemez.
• Kesin karara karşı istinaf mümkün değildir.”

Gerekçeli İstinaf Dilekçesi Nedir?

İstinaf yolu başvurusuna konu olabilecek tüm nedenlerin ifade edildiği dilekçelere gerekçeli istinaf dilekçesi adı verilmektedir. Ceza yargılamaları evresinde 7 gün içinde hüküm verilen mahkemelere dilekçe iletilmesiyle birlikte istinaf başvurusu yapılabilmektedir. Savcı haricinde, istinafa başvuruda gerekçe sunulması gerekmemektedir. Sonrasında ilgili kişiler tarafından gerekçeli istinaf dilekçesi verilebilmektedir.

İstinaf Mahkemesinin Esastan Reddi 

İstinaf yoluna başvurulması sonucunda istinaf mahkemeleri usule dair bir incelemede bulunmaya başlamaktadır. Usule dair incelemeler neticesinde eksik bir durum görülmez ise karar esas açısından incelenmek için işlemler başlatılmaktadır. Esastan inceleme evresinde verilen kararlardan bir tanesi de istinaf başvurusunun esastan reddidir. İstinaf mahkemeleri, birinci derece mahkemenin verdiği kararlardan herhangi birinde esasa ya da usule dair hukuka aykırı bir durum ile karşılaşmazsa, istinaf başvurusunun esastan reddine karar vermektedir. Bu durum ise, istinaf mahkemesinin birinci derece mahkemenin verdiği kararın tamamıyla yerinde bir karar olduğunu ifade etmesi anlamını taşımaktadır.

Sıkça Sorulan Sorular

İstinaf ne kadar sürmektedir?

İstinafın ne kadar sürede olacağı, istinaf mahkemesindeki iş yoğunluğuna göre değişim gösterirken bu evredeki davanın türü de sürecin etkilenmesine neden olmaktadır. İş davası niteliğindeki davalarda istinaf kanunu yolu 10 ay gibi bir sürede tamamlanırken, boşanma davalarında bu durum yaklaşık olarak 1 yıl istinaf yolunda kalabilmektedir.

İstinaf nedir?

İlk derece mahkemenin verdiği kararlara karşı olarak Yargıtay’dan önceki ilk itiraz mercii istinaf mahkemesi olarak bilinmektedir. Bunun yanında ilk derece mahkemeler tarafından verilen kararların hem esas hem de usul yönünden bir üst derece mahkemece incelenmesi olayını ifade etmektedir.