Gaiplik Davası
Gaiplik davası, Sulh Hukuk Mahkemesine açılan bir dava türüdür. Bir kimse kaybolduğunda ve bu kaybolma ölüm tehlikesi altında iken gerçekleşti ise üzerinden en az 1 yıl geçmekle gaiplik davası açılabilir.
Buna ilaveten kişiden son haber alınmanın üzerinden 5 yıl geçtiği takdirde de ölü olarak kabul edilebilmesi için gaiplik davası açılır. Bir kimse ölüm tehlikesi altına iken kaybolmuş olsa da kendiliğinden gaiplik kararı verilmesi mümkün değildir.
Bu kararın mahkeme tarafından verilebilmesi için hakları gaibe bağlı olanlar yani mirasçılar dava açmalıdır. Gaiplik davası adı verilen bu dava koşulların sağlanması halinde açılabilir.
Gaiplik Nedir?
Gaiplik, bir kişinin ölüm tehlikesinin varlığına bağlı olarak ortadan kaybolduğu hallerde ortaya çıkan bir durumdur. Kişi ölüm tehlikesine maruz kalmışken ortadan kaybolur ve üzerinden bir yıl geçmesine rağmen kendisinden bir haber alınmaz ise gaip olduğuna dair dava açılması gerekir.
Ölüm tehlikesi altında kaybolan kişiden en son haber alınmasının ardından 5 yıl geçtikten sonra da gaip olarak kabul edilebilmesi için gaiplik davası açılmak zorundadır. Nerede olduğu bilinmeyen, kayıp kişiler için gaip kavramı kullanılır.
Hukukta bir kişiden uzun süredir haber alınamadığında ve bu kimse ölüm tehlikesine maruz kalmak sureti ile ortadan kaybolmuş ise gaip olarak kabul edilmesi için dava açılır. Kişi gaip olduğunda hakları bu kişiye bağlı olanlar mahkemeye başvurmak sureti ile gaiplik davası açabilir. Hakları bağlı olan kişiler garibin mirasçılarıdır. Gaiplik biyolojik ölümden farklı sonuçlara sahiptir.
Gaiplik kararının verilmesi için gerçek kişilerden söz edilmesi gerekir. Tüzel kişiler hakkında gaiplik kararı verilememektedir. Gaiplik kararının bir takım hukuki sonuçları da bulunur. Bir kimse hakkında verilecek gaiplik kararının ardından o kimsenin kişiliği son bulmuş olur.
Gaiplik Davası Ne Demek?
Bir kişinin ölüm tehlikesi altında kaybolduktan sonra kendisinden uzun süre haber alınamaması halinde hakları o kimseye bağlı olan mirasçıların açacağı dava gaiplik davasıdır. Bu dava ile kişinin gaip olduğu yönünde karar alınabilir.
Çekişmesiz bir dava türü olan gaiplik davası ile gaip olan kişinin mirasçıları ölüme bağlı haklarını talep edebilir. Basit yargılama usulüne göre görülen bu dava uyarınca hasımdan da söz edilemez. Gaiplik davasının açılması ile mahkemenin kaybolan kişiye yönelik ilan vermesi söz konusu olur.
Verilen ilanın üzerinden en az 1 yıl geçmekle ikinci ilanın verilmesi gerekir. Bu ilanlar neticesinde kaybolan kişi hakkında bilgisi olanların bunu paylaşmaları için gerekli olan süre tanınır. İlanlar verileceği zaman gazeteler de kullanılabilir.
Hakimin gerekli bulması durumunda ise ikiden fazla kez de ilan verilebilmektedir. Dava sürecinde ise çeşitli deliller toplanarak incelenir, tanıkların olması halinde tanıkların dinlenmesi gerekir. Hakları gaibe bağlı olanların açtığı gaiplik davası sırasında her türlü delil kullanılabilir.
Kişi hakkında herhangi bir bilgiye ulaşılamadığı durumlarda mahkemenin gaiplik kararını vermesi söz konusu olur.
Gaiplik Koşulları Nelerdir?
Gaiplik koşulları söz konusu olduğunda bir kimsenin ölüm tehlikesine bağlı olarak kaybolması ve kendisinden de uzun bir süredir haber alınamıyor olması gerekir. Kişinin ölme olasılığının yüksek olması gaiplik kararı verilebilmesi için gereklidir. Bu durumda mahkeme kararı neticesinde gaip kabul edilecek kişinin kişiliği sonlanmış olur.
Kendiliğinden gaiplik kararının verilmesi mümkün değildir. Kişi ölüm tehlikesi altında kaybolmalı ve üzerinden de en az 1 yıl geçmelidir. Bunun yanı sıra kişiden en son haber alındıktan sonra üzerinden 5 yıl geçmekle de gaiplik kararı verilebilir.
Hakları gaibe bağlı olanlar yani mirasçılar tarafından açılabilen gaiplik davası için bazı koşulların sağlanmış olması gerekir. Mahkemece gaip kişi hakkında verilecek gaiplik kararı için aşağıdaki şartların varlığına bakılmaktadır:
- Kişiden uzun süredir haber alınamıyor olması,
- Kişinin ölüm tehlikesi altında kaybolması,
- Kişinin ölümünün gerçekleştiğine dair kuvvetli olasılıkların bulunması,
- Kaybolmanın ardından kanunda belirlenen sürelerin geçmiş olması,
- Yasa tarafından kendilerine hak tanınan kişilerin mahkemeye başvuru yapması,
- Mahkemece gaiplik kararı verilmiş olması.
Gaiplik Davasında Gereken Süreler
Gaiplik davası açıldığında mahkeme gaipliğine karar vereceği kişiyle ilgili bilgisi olanlara bilgi vermeleri için çağrı yapar. Bu çağrı belirli bir süre içinde bilgi verilmesi amacı ile gerçekleştirilir. İlk ilanın ardından uyulması gereken süre 6 aydır.
6 ay içinde hakkında gaiplik kararı verilmek üzere dava açılan kişi hakkında bilgisi olanlar bu bilgiyi paylaşmak için mahkemeye başvurmalıdır. Bu süre zarfında mahkemenin kolluk kuvvetleri, nüfus müdürlüğü ve diğer ilgili kuruluşlardan araştırma yapması da söz konusu olur.
Hakkında gaiplik kararı verilecek olan kişinin bu sürede ortaya çıkması, öldüğünün anlaşılması ya da kendisinden haber alınması durumunda dava düşer. İlana bağlı bir sonuç elde edilemediği takdirde ise mahkemenin kararı gaiplik yönünde olur. Bunun ardından da ikinci bir ilan yapılması gerekir. Gaiplik kararı verilebilmesi için ikinci bir ilanın yapılması zorunludur.
Gaiplik Davası Açabilenler Kimlerdir?
Gaiplik davası açabilenler hakları gaibe bağlı olanlardır. Türk Medeni Kanunu 32. Madde uyarınca hakları gaibin ölümüne bağlı olanlar gaiplik davasını açabilir. Kanuni mirasçılar, atanmış mirasçılar ve lehine vasiyet yapılanlar gaiplik davası açma hakkına sahiptir.
Gaipten dolayı mirastan mahrum olanların yanı sıra alacaklıların da gaiplik davası açma hakkı bulunur. Gaibin hiçbir mirasçısının olmadığı durumlarda gaiplik davasını hazine açar. Hakkında gaiplik kararı verilen kişinin kişilik hakları sonlanmış olur. Ölüm karinesi ile gaiplik kararı arasında bazı farklar vardır.
Gaiplik ve Ölüm Karinesi Farkları
Kişinin ölümüne kesin gözü ile bakılması ölüm karinesidir. Gaiplikte ise durum farklıdır. Gaiplikte kişinin ölmüş olma olasılığı üzerinden karar verilir. Ölüm karinesinde süre şartı bulunmaz bununla birlikte gaiplikte 1 yıl ve 5 yıl olmak üzere süre koşuluna uyulur.
Ölüm söz konusu olduğunda ilgili kişiler bunu kütüğe işletebilir, gaiplikte hakkı gaibe bağlı olanların kütüğe işletmesi söz konusudur. Gaipliğe mahkeme karar verirken ölüm durumunda mülki amir ya da tespit davası ile bu karar alınır.
Ölümde evlilik kendiliğinden sonlanırken gaiplikte kendiliğinden sonlanma olmamaktadır. Gaiplikte miras paylaşımı yapılabilmesi için teminat ve geri verme hükümleri uyarınca hareket edilmektedir. Ölümde ise miras paylaşımı ölüme bağlı olarak yapılmaktadır.
Kişi ölüm karinesinin ardından geri döndüğünde malları için sebepsiz zenginleşme davası açabilir. Gaiplikte kişinin geri dönmesi durumunda mallar için istihkak davası açması gerekir.
Gaiplik Davası Görevli ve Yetkili Mahkeme
Gaiplik davası görevli ve yetkili mahkemeye başvuru yapılması gerekir. Görevli mahkeme gaiplik davası söz konusu olduğunda Sulh Hukuk Mahkemesidir. Kişinin son yerleşim yeri mahkemesi de yetkili mahkemedir.
Gaiplik kararı alınmak istenen kişi Türkiye’de yaşamıyor ve yerleşim yeri Türkiye dışında ise kişinin nüfusa kayıtlı olduğu yer mahkemesine dava açılır. Kişinin nüfusa kayıtlı olduğu yer olmaması halinde de anne ya da babasının nüfusunun kayıtlı olduğu yerde bu davanın açılması gerekmektedir.
Açılan dava sonucunda kişi hakkında gaiplik kararı verildiğinde bu kişinin bilgileri nüfus müdürlüğüne iletilir. Bilgilerin iletilmesinin ardından da nüfus müdürlüğünün kişiyi ölüm kütüğüne kaydetmesi söz konusu olur. Son olarak, gaipliğe ilişkin mahkeme süreçlerinde uzman bir aile ya da boşanma avukatı ile hareket etmek, hak kayıpları olmaması bakımından faydalı olacaktır.
Sıkça Sorulan Sorular
Gaiplik Kararı Hangi Durumlarda Verilmektedir?
Kişi ölüm tehlikesi altında kaybolmuş ve kendisinden haber alınamıyor ise gaiplik davası açılarak gaiplik kararı alınabilir. Bir kimsenin ölüm tehlikesi altında kaybolmasından bir yıl geçtikten sonra ve kendisinden en son haber alınmasının ardından 5 yıl geçmekle bu karar mahkemece alınabilmektedir.
Gaip Kişi Nüfustan Kaç Yıl Sonra Düşer?
Ölüm tehlikesi altında kaybolan kişi için bir yıl geçtikten sonra gaiplik davası açılıp karar alınırsa kişilik hakları sonlanır. Gaip olandan en son haber alındıktan sonra 5 yıl geçtiğinde de gaiplik davası açılarak gaiplik kararı alınabilmektedir.
Gaiplik Kararını Kim Verir?
Gaiplik kararını verme yetkisi mahkemenindir. Sulh Hukuk Mahkemesinde gaiplik davası açılmak sureti ile kendisinden haber alınamayan kişiler hakkında bu karar alınabilir.
Gaiplik Kararını Kim Talep Edebilir?
Gaip kişiye hakları bağlı olanlar yani mirasçılar gaiplik davası açmak sureti ile mahkemeye başvuru yapabilir. Gaip kişinin mirasçısının olmadığı durumlarda ise gaiplik davasını hazine açar.
