Haksız Tahrik Nedir?

Avukat Görkem DemircanAğustos 30, 2023

45 4 dakika okuma süresi

Bireyin haksız bir eylemin kendisinde ortaya çıkardığı hiddet ya da şiddet fiilinin etkisi altında suça karışması durumunda ceza sorumluluğunun azalmasına neden olan ceza indirimi haksız tahrik olarak ifade edilmektedir. Başka bir deyişle, “haksız tahrik, karşı tarafın tahrik edici hareketlerde bulunması durumunda, suç işleyen kişinin hiddete veya şiddete kapılarak aslında yapmayı planlamadığı bir suç eylemini gerçekleştirmesi durumudur.” Ceza Kanununda haksız tahrik, ceza sorumluğunu azaltan ya da ortadan kaldıran sebepler arasında yer almaktadır. Buda haksız tahrik halinde ceza indirimi yapılacağı anlamına gelmektedir. Haksız tahrik durumunda suç işleyen bir kişiye;

Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası yerine 18yıldan 24 yıla,
Müebbet hapis cezası yerine 12 yıldan 18 yıla kadar hapis cezası verilmektedir.
Diğer hallerde verilecek cezanın dörtte birinden dörtte üçüne kadarı indirim yapılmaktadır (TCK m. 29).

Haksız tahrik bakıldığında hatayı azaltan bir sebeptir. Haksız tahrik durumunda, failin hatası etkisinde kaldığı haksız hareketler sebebiyle azalmakta ve failin bu sebeple suç işlememek yönünde iradesini kullanamadığı görülmektedir. Bir başka deyişle, suç işleyen yaptığı hareketler suç olarak kabul edilmektedir, ancak iradesizlik sebebiyle kusuru zayıflamaktadır ve cezada indirim yapılmaktadır.

Yazı - İçindekiler

Haksız Tahrik İndirimi Nedir?

“Haksız tahrik, kişinin haksız bir fiilin kendisinde meydana getirdiği hiddet veya şiddetli elemin etkisi altında suç işlemesi halinde ceza sorumluluğunu azaltan bir ceza indirimi nedenidir.” Ceza hukukunda tahrik halinin etkilerini görmezden gelmemiş ve kanun koyucu failim tahrik durumunda bir takım heyecan durumunu, iradesini etkileyecek ve bu sebeple de cezasının indirilmesinin gerektiği durumlar olarak düzenlenmiştir.

Haksız tahrik durumu altındayken suç işleyen bir kişinin hata yeteneğinin azalması söz konusu olduğu için suçu işleyen kişi cezada indirimden faydalanmaktadır. Bu konuda altı çizilmesi gereken nokta, her türlü hiddet ve şiddetli elem hallerinin ceza sorumluluğunu etkilememesi, aksine yalnızca mağdur olanın hareketinden kaynaklanan haksız bir hareket sonucunda oluşan hiddet ve şiddetli elemin bu neticeye ulaşmış olmasıdır. Bundan dolayı hiddet ve şiddetli elemin herhangi bir hiddet ya da şiddetli elem olmasının haksız tahrik indiriminin uygulanmasında yeterli olamayacağı belirtilmiştir. Bu durum mağdurun yaptığı haksız bir hareket sonucu oluşmalıdır. Aynı zamanda mağdurun salt haksız hareket yapmış olması da yeterli değildir. haksız tahrik sebebiyle indirim söz konusu olacak ise, bu haksız hareketin karşısında suç işleyen tarafında hiddet ya da şiddetli elem göstermiş olması gerekmektedir.

Haksız Tahrik (TCK 29. Madde)

Haksız tahrik durumunda failin cezasında sorumluluğunu azaltan ya da kaldıran sebepler kanunda şöyle ifade edilmiştir;

“Kanunun hükmü ve amirin emri (TCK 24)
Meşru savunma ve zorunluluk hali (TCK 25)
Hakkın kullanılması ve ilgilinin rızası (TCK 26)
Sınırın aşılması (TCK 27)
Cebir ve şiddet, korkutma ve tehdit (TCK 28)
Haksız tahrik (TCK 29)
Hata (TCK 30)
Yaş küçüklüğü (TCK 31)
Akıl hastalığı (TCK 32)
Sağır ve dilsizlik (TCK 33)
Geçici nedenler, alkol veya uyuşturucu madde etkisinde olma (TCK 34)”

Bakıldığında maddede haksız tahrik direkt olarak tanımlanmamaktadır. Fakat madde metninde haksız tahrik, haksız bir eylem neticesinde oluşan hiddet ya da şiddetli elemin etkisinde kalma biçiminde izah edilebilmektedir. Bu nedenle haksız tahrik, psikolojik bir hal, bir ruh durumunu da ifade etmektedir. Bu etki sebebiyle suç işlenmesi halinde ceza indirimi yapılmaktadır. Bu durumda değerlendirilmesi gerekli olan bir diğer önemli nokta da, normal bir bireyde hiddet ve şiddetli elem meydana getirmeyecek bir hareketin, fail kişinin psikolojik durumu sebebiyle hiddet veya şiddetli elem ortaya çıkarmış olması durumudur. Suçu işleyen kişinin yapısı, çok duygusal, çok sinirli ya da çok alıngan bir yapıysa, normal bir kişide bu sonucu doğurmayacak olan bir hareketten de etkilenmiş ve eylemi gerçekleştirmiş olabilmektedir. Bu nedenle fail hakkında haksız tahrik indirimi uygulanamamaktadır. Çünkü bu halde eylem, mağdurun haksız fiilinden değil de failin psikolojik halinden kaynaklanmış olacaktır.

Haksız Tahrikle Bağdaşmayan Suçlar

Haksız tahrik uygulanamayan suçlar;

“Soykırım (m.76),
İnsanlığa karşı suçlar (m.77),
Göçmen kaçakçılığı (m.79),
İnsan ticareti (m.80),
Genel tehlike yaratan suçlar (m. 170 – 180),
Çevreye karşı suçlar (m. 181-184),
Kamunun sağlığına karşı suçlar (m. 185-196),
Kamu güvenine karşı suçlar (m. 197-206),
Kamu barışına karşı suçlar (m. 213-222),
Sabit platformlara karşı suçlar (m.223-224),
Genel ahlaka karşı suçlar (m. 225-229),
Aile düzenine karşı suçlar (m.230. 234),
Ekonomi, sanayi ve ticarete ilişkin suçlar (m. 235-242),
256 ve 265. maddeler hariç olmak üzere kamu idaresinin güvenilirliği ve işleyişine karşı suçlar (m. 247-264),
Adliyeye karşı suçlar (m. 267-298),
Sonraki bölümlerdeki suçlar (m. 299-343)”.

Haksız Tahrik Durumunda Ceza İndirim Oranı

Haksız tahrik durumunda suç işleyen kişiye;

“Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası yerine 18 yıldan 24 yıla,
Müebbet hapis cezası yerine 12 yıldan 18 yıla kadar hapis cezası verilir.
Diğer hallerde verilecek cezanın dörtte birinden dörtte üçüne kadarı indirilir (TCK m. 29).”

Türk Ceza Kanunu 29.maddeye göre haksız tahrik etsindeyken bir suça karışıldığında, faile verilecek olan cezada indirim yapılması öngörülmektedir. Mahkemeler kanun hükmünde ifade edilen çerçeve dahilinde, failin haksız eylemden etkilenme derecelerine göre indirim uygulanmaktadır. Kanun koyucu haksız tahrik durumunda, tahrikin etkisinin tespitini ve indirim oranını, tahrik derecesinin her durumda farklılık göstereceği düşüncesi ile hakime bırakmaktadır. Bundan dolayı hakim, tahrikin derecesine göre, haksız tahrik indirimi sonuçlandırılacaktır. Hakim indirimi uygularken objektif davranmaktadır. Fakat failin haksız tahrik altında olup olmadığı konusu, her somut delilde ayrıntılı ve özel olarak incelenmektedir.

Haksız tahrik durumunda, olayın tüm özellikleri, tahrik edenin ve mağdurun sosyal durumları, suçun işleniş biçimi ve yöresel şartlar dikkatle incelenmektedir. Mağdur ve fail arasında bulunan, geçmişe dayanan ilişki, yapılan incelemelerde önemlidir ve dikkate alınmaktadır.

Daha fazla bilgi almak için Ankara ağır ceza avukatı Görkem Demircan ile iletişime geçebilirsiniz.

Sıkça Sorulan Sorular

Haksız tahrik nedir?

“Haksız tahrik, kişinin haksız bir fiilin kendisinde meydana getirdiği hiddet veya şiddetli elemin etkisi altında suç işlemesi halinde ceza sorumluluğunu azaltan bir ceza indirimi nedeni olarak tanımlanabilir.”

Haksız tahrik ispatı nasıl yapılır?

Haksız tahriki ispatlamak, ceza hukuku açısından her türlü delil ile yapılabilmektedir. Tanıkların ifadesi, görüntü, kamera ve ses kaydı, olay yerinin krokisi ve düzenlenen raporlar gibi delil olabilecek her türlü materyal ile ispatlanabilmektedir.