Derdest Dava Nedir?

Avukat Görkem DemircanEkim 3, 2023

1.252 3 dakika okuma süresi

Hukukta derdest kavramı “dava” olarak ifade edilir. Dava için kullanılan derdest; davanın görülmekte olması durumunu ifade eder. Farklı bir ifade ile derdestlikte; davanın konusu, sebebi ve tarafları aynı olan bir davanın geçmişte aynı ya da farklı bir mahkemede açılmış ve halihazırda görülüyor olması söz konusudur. Medeni usul hukuku açısından derdestlik, dava şartı kabul edilir. Geçmişte açılmış olmasına ve halen görülen bir dava karşın tarafları, konusu ve sebebi aynı olan bir ikinci davanın açılması durumu derdest davayı doğurur.

Yazı - İçindekiler

Derdest Ne Demek?

Türkiye Hukuk Sisteminde Hukuk Usulu Muhakemeleri Kanunu 187. ve 194. Maddeleri kapsamında derdest rüyet kavramı, incelenmeye devam edilen anlamına gelir. Kökeni Arapça olan rüyet kelimesi, aynı derdest gibi bakma, görme anlamında kullanılır. Hukuk Muhakemelerince kullanılan derdest rüyet kavramı da bu iki sözcüğün bir arada kullanılması ile meydana gelen hukuki bir kavramdır.

Derdest dava konusu, nedeni ve dava tarafları aynı olan bir davanın daha önce aynı ya da farklı bir mahkemede açılmış olması hatta halihazırda davanın devam ediyor olmasıdır. Derdest halinin usul hukukuna göre sonucu, derdestlik itirazıdır. Genel hukuk kapsamına giren bu davaya genel hukuk avukatı bakabilir.

Derdest Dosya Ne Demek?

Derdest dosya, söz konusu davanın daha önce açılmış olması ve halihazırda görülüyor olmasıdır. Derdestlik hali medeni usul hukukunda bir dava koşuludur. Bu bağlamda davanın konusu, nedeni ve tarafları aynı ise bu davalar aynı dava olarak ifade edilir. Burada önemli olan derdestlik hali, medeni usul kurallarına göre hem ön inceleme safhasında hem de davanın diğer aşamalarında gözetildiğidir. Bu bağlamda, eğer bir davada derdestlik hali belirlenirse, ikinci davanın usul olarak ret edilmesi gerekir. Konuyla alakalı olarak örnek bir Yargıtay kararı şu şekildedir.

Yargıtay 21. Hukuk Dairesinin 2017/1465 E. 2017/5752 K. sayılı ve 06.07.2017 tarihli kararı:

”HMK’nun 114/1-ı maddesinde aynı davanın, daha önceden açılmış ve halen görülmekte (derdest) olmaması dava şartları arasında düzenlenmiştir. Derdestlik, dava açılmasının usul hukuku bakımından ortaya çıkardığı sonuçlardan biridir. Aynı konuda, aynı taraflar arasında, aynı dava sebebine dayanarak daha önce bir dava açılmış ve bu dava görülmekte ise, aynı konunun yeni bir davaya konu yapılması mümkün değildir. Çünkü, aynı konuda iki dava açılmasında davacının korunmaya değer bir menfaati yoktur.

Hukuk Muhakemesi Kanunu’nun 150/7. maddesinde ‘Hangi sebeple olursa olsun açılmamış sayılan davadaki talep dahi vaki olmamış sayılır.’ hükmü yer almaktadır.

Davanın açılmamış sayılması kararı temyizi kabil niteliktedir. Ancak, derdestlik yönünden kararın temyiz edilmeyerek veya temyiz aşamasından geçerek kesinleşmesini aramaya gerek yoktur. Bu kural ile davaların takipsiz bırakılmasını önlemek amacı güdülmüştür. Bu itibarla, davanın taraflarca takip edilmemesi sebebiyle dosyanın işlemden kaldırılması tarihinden itibaren 3 ay içinde dava yenilenmediği takdirde davanın açılmamış sayılmasına dair oluşan tüm yasal hüküm ve sonuçlar başkaca bir işleme bağlı olmadan doğrudan doğruya yürürlük kazanır. Derdestlik, dosyanın işlemden kaldırılması tarihinden 3 aylık süre ile sınırlıdır ve bu süre hak düşürücü niteliktedir. Ancak bu hükümler, davanın açılmamış sayılmasını gerektiren şartların salt doğumu ile kendiliğinden ortadan kalkar ve dava derdest olmaktan çıkar. Zamanaşımını kesme etkisi dahi sona erer. Hukuk Genel Kurulu’nun 18.09.1996 tarih E:1996/19-461 – K:1996/607 Sayılı kararı da bu doğrultudadır.”

Derdest Edilmek Ne Demek?

Derdest edilmek yakalanmak olarak ifade edilen bir terimdir. Hukuki olarak derdest edilmek kavramı söz konusu davanın görülmekte olduğu diğer bir deyişle incelenmekte olduğu ifade edilir. Hukuk Usulu Muhakemeleri Kanunlarına göre derdest edilmek itiraz içerir. Kanunlar dahilinde derdestlik hali tespit edilmesi durumunda söz konusu davanın açılmamış sayılmasına karar verilir. Diğer yandan idari yargıda olan bir dava için mevzuatlarda derdestlik ile alakalı herhangi bir düzenleme bulunmaz. Ancak, idari yargılama hukukunda da derdest edilme hali olabilir. Bu durumda derdest edilme hali için medeni usul hukukuna ifade edilen kurallar kapsamında, hüküm ve sonuçlar kıyas yoluna gidilmesi ile uygulamaya alınır.

Davanın Derdest Olması Ne Demek?

Davanın derdest olması ya da derdest kavramı ile alakalı olarak yasal mevzuatlarda yer alan net bir tanım bulunmaz. Ancak, düzenlemeler ile birlikte uygulama esnasında ortaya çıkan durumlar göz önünde bulundurulduğunda, genel bir tanım yapılabilir. Bu tanıma göre; davanın derdest olması daha önceden açılmış olan bir davanın ikinci kez aynı ya da bir başka mahkemede tekrar açılması halidir. Bu durumda sonradan açılan davanın açılmamış sayılması diğer bir ifade ile usulden reddine karar verilir.

Derdestlik İtirazı Nedir?

Derdestlik itirazı bir dava şartı olarak kanunlarda yer alır. İtirazın yapılması ile dava şartı yokluğundan ve usulden reddedilir. Derdestlik itirazı taraflardan biri tarafından ileri sürülmemiş olsa dahi ilgili hakim tarafından davanın her aşamasında re’sen değerlendirme yapılabilir. Bu husus Yargıtay 15. Hukuk Dairesi kararlarında açıkça belirtilir. Buna göre “Derdestlik, 6100 sayılı HMK’nın 114/1-ı maddesinde dava şartı olarak “aynı davanın, daha önceden açılmış ve halen görülmekte olmaması” şeklinde düzenlenmiştir. Dava sebebi ve konusu aynı olan bir davanın ikinci kez açılamayacağı açıkça ifade edilmiştir.

Sıkça Sorulan Sorular

Derdestlik nedir?

Aynı davanın daha önce açılması ve halen görülüyor olması derdestlik olarak ifade edilir. Derdestlik bir dava şartıdır ve davanın usulden ret edilme sebebi olarak değerlendirilir.

Derdestlik davası şartı mı?

Derdestlik kesinlikle bir dava şartıdır. Bu dava şartı taraflarca öne sürülebilir. Aynı zamanda hakim tarafından da davanın her aşamasında re’sen göz önünde bulundurulur.

Derdestlik itirazı nedir?

Açılan dava tarafları, konusu ve talep sonucu aynı bir başka davanın açılmış ve görülmeye devam ediyor olması sebebi ile yapılan itiraza derdestlik itirazı denir.