Boşanmada Mal Paylaşımı: [2025 Güncel] Rehber
Boşanma sürecinde mal paylaşımı, evlilik birliğinin sona ermesinin en kritik mali sonuçlarından biridir. Türk Medeni Kanunu’nun 218-241. maddeleri arasında düzenlenen mal rejimi hükümleri, eşlerin ekonomik haklarını koruma altına alır. Bu makalede, mal paylaşımının tüm yönleri detaylıca ele alınmaktadır.
Boşanmada Mal Paylaşımı Nedir?
Boşanmada mal paylaşımı, evlilik birliğinin sona ermesi durumunda eşlerin evlilik süresince edindikleri malvarlığı değerlerinin belirli kurallara göre paylaştırılması işlemidir. 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun 202. maddesi uyarınca, eşler arasında mal rejimi sözleşmesiyle başka bir rejim kararlaştırılmamışsa, yasal mal rejimi olan edinilmiş mallara katılma rejimi uygulanır.
Mal paylaşımı, sadece taşınır ve taşınmaz malları değil, aynı zamanda alacak hakları, fikri mülkiyet hakları, şirket hisseleri ve diğer tüm ekonomik değerleri kapsar. Bu süreç, her eşin evlilik boyunca yarattığı katma değerin adil şekilde paylaşılmasını amaçlar.
Türkiye’de Uygulanan Mal Rejimi Türleri
| Mal Rejimi Türü | Yasal Dayanak | Temel Özellikler |
|---|---|---|
| Edinilmiş Mallara Katılma | TMK md. 218-241 | Yasal rejim, evlilik süresince edinilen mallar paylaşılır |
| Mal Ayrılığı | TMK md. 242-243 | Her eş kendi malvarlığını korur |
| Paylaşmalı Mal Ayrılığı | TMK md. 244-255 | Belirli mallar üzerinde ortaklık |
| Mal Ortaklığı | TMK md. 256-281 | Tüm mallar ortaktır |
Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi: Detaylı İnceleme
Türkiye’de evlenen çiftlerin yaklaşık %95’i herhangi bir mal rejimi sözleşmesi yapmadığından, otomatik olarak edinilmiş mallara katılma rejimine tabi olur. Bu rejimde mallar iki gruba ayrılır:
1. Kişisel Mallar (TMK md. 220)
- Eşlerden birinin yalnız kişisel kullanımına yarayan eşya
- Mal rejiminin başlangıcında sahip olunan malvarlığı değerleri
- Miras yoluyla edinilen mallar
- Karşılıksız kazanma yoluyla elde edilen değerler
- Manevi tazminat alacakları
- Kişisel malların yerine geçen değerler
2. Edinilmiş Mallar (TMK md. 219)
- Çalışmanın karşılığı olan edinimler
- Sosyal güvenlik kurumlarının veya personele yardım amacıyla kurulan kurum ve kuruluşların yaptığı ödemeler
- Çalışma gücünün kaybı nedeniyle ödenen tazminatlar
- Kişisel malların gelirleri
- Edinilmiş malların yerine geçen değerler
Mal Paylaşımı Hesaplama Yöntemi
Edinilmiş mallara katılma rejiminde mal paylaşımı hesaplaması, TMK md. 231-236 hükümlerine göre aşağıdaki adımlarla gerçekleştirilir:
| Aşama | İşlem | Açıklama |
|---|---|---|
| 1 | Malvarlığı Tespiti | Her eşin kişisel ve edinilmiş malları belirlenir |
| 2 | Değer Artış Payı Hesabı | TMK md. 227 uyarınca değer artışları hesaplanır |
| 3 | Eklenecek Değerler | TMK md. 229’a göre eklemeler yapılır |
| 4 | Borç İndirimi | Edinilmiş mallara ilişkin borçlar düşülür |
| 5 | Artık Değer Tespiti | Net artık değer belirlenir |
| 6 | Katılma Alacağı | Artık değerin yarısı katılma alacağıdır |
Değer Artış Payı Hesaplaması
TMK md. 227’ye göre, bir eşin kişisel mallarına diğer eşin edinilmiş mallarından veya emeğinden katkı sağlanmışsa, tasfiye sırasında değer artış payı isteme hakkı doğar. Bu hesaplama şu formülle yapılır:
Mal Paylaşımında Özel Durumlar ve İstisnalar
Eklenecek Değerler (TMK md. 229)
Kanun koyucu, bazı durumlarda eşlerden birinin malvarlığından çıkmış ancak hukuki işlemlerle edinilmiş mal grubundan uzaklaştırılmış değerlerin, hesaplamaya dahil edilmesini öngörmüştür. Bu değerler şunlardır:
- Karşılıksız Kazandırmalar: Bir eşin diğer eşe veya üçüncü kişilere mal rejiminin sona ermesinden önceki bir yıl içinde yaptığı olağan hediyeler dışındaki karşılıksız kazandırmalar
- Mal Kaçırma Amaçlı İşlemler: Diğer eşin katılma alacağını azaltmak kastıyla yapılan devirler
- Rıza Olmadan Yapılan Tasarruflar: Diğer eşin rızası olmadan yapılan ve aile konutu veya mesleki faaliyetin sürdürülmesi için gerekli olmayan tasarruflar
Aile Konutu ve Mal Paylaşımı
TMK md. 194 uyarınca, eşlerden biri diğer eşin açık rızası olmadıkça aile konutu üzerindeki haklarını sınırlayamaz. Bu kural, mal paylaşımında özel önem taşır:
- Aile konutunun kimin adına kayıtlı olduğuna bakılmaksızın, edinilmiş mal niteliğindeyse paylaşıma tabidir
- Boşanma davasıyla birlikte açılan aile konutunun tahsisi talebi, mal paylaşımından bağımsız değerlendirilir
- Kiracılık hakkı da ekonomik değer olarak mal paylaşımına dahil edilebilir
Şirket Hisseleri ve Ticari İşletmeler
Evlilik birliği içinde kurulan veya hisseleri edinilen şirketler, mal paylaşımında özel değerlendirme gerektirir:
| Şirket Türü | Paylaşım Yöntemi | Dikkat Edilecek Hususlar |
|---|---|---|
| Limited Şirket | Hisse değeri üzerinden | Şirket sözleşmesindeki devir kısıtlamaları |
| Anonim Şirket | Pay senetlerinin değeri | Borsada işlem görüyorsa güncel fiyat |
| Şahıs Şirketi | Ortaklık payının değeri | Diğer ortakların onayı gerekebilir |
Mal Paylaşımı Davası Süreci
Dava Açma Süresi ve Zamanaşımı
TMK md. 178’e göre, boşanma davası ile birlikte mal rejiminin tasfiyesi de istenebilir. Ancak ayrı dava açılması durumunda:
- Zamanaşımı süresi: Boşanma kararının kesinleşmesinden itibaren 1 yıl (TMK md. 239)
- Hak düşürücü süre: Bu süre hak düşürücü niteliktedir, mahkeme tarafından re’sen dikkate alınır
- Sürenin kesilmesi: Dava açılması veya icra takibi başlatılmasıyla süre kesilir
Görevli ve Yetkili Mahkeme
Mal paylaşımı davalarında görev ve yetki kuralları:
- Görevli Mahkeme: Aile Mahkemesi (5521 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu md. 4)
- Yetkili Mahkeme:
- Boşanma davasıyla birlikte: Boşanma davasının görüldüğü mahkeme
- Ayrı dava: Davalının yerleşim yeri mahkemesi
- Taşınmaz mal varsa: Taşınmazın bulunduğu yer mahkemesi de yetkili
Dava Dilekçesinde Bulunması Gereken Unsurlar
Mal paylaşımı davası dilekçesinde mutlaka yer alması gereken hususlar:
- Tarafların kimlik bilgileri ve adresleri
- Evlenme tarihi ve yeri
- Boşanma kararının tarihi ve sayısı
- Mal rejimi türü (sözleşme varsa eklenmeli)
- Edinilmiş malların listesi ve değerleri
- Kişisel malların listesi
- Değer artış payı talepleri
- Eklenecek değerler varsa bunların listesi
- Talep edilen katılma alacağı miktarı
İspat Yükü ve Deliller
Mal paylaşımı davalarında ispat yükü dağılımı TMK md. 6 ve HMK md. 190 uyarınca şöyledir:
- Davacı: Malın edinilmiş mal olduğunu ispat yükü
- Davalı: Malın kişisel mal olduğunu ispat yükü
- Karine: Aksine kanıt olmadıkça her mal edinilmiş sayılır (TMK md. 222)
Mal Paylaşımında Kullanılan Deliller
Mal paylaşımı davalarında sıklıkla başvurulan delil türleri şunlardır:
| Delil Türü | Kullanım Alanı | Örnek |
|---|---|---|
| Tapu Kayıtları | Taşınmaz mülkiyeti ispatı | Tapu senedi, tapu kaydı sureti |
| Banka Kayıtları | Parasal hareketler, ödemeler | Hesap dökümü, havale dekontları |
| Vergi Beyannameleri | Gelir durumu tespiti | Yıllık gelir vergisi beyannamesi |
| Şirket Evrakları | Ortaklık payları | Ticaret sicil gazetesi, pay defteri |
| Tanık Beyanları | Ödeme kaynağı, katkı | Akraba, arkadaş tanıklıkları |
| Bilirkişi Raporu | Değer tespiti | Gayrimenkul değerleme raporu |
Bilirkişi İncelemesi
Mal paylaşımı davalarında bilirkişi incelemesi kritik öneme sahiptir. Mahkeme genellikle şu konularda bilirkişi görüşüne başvurur:
- Taşınmaz malların güncel rayiç değerinin tespiti
- Şirket hisselerinin gerçek değerinin belirlenmesi
- Değer artış payının hesaplanması
- Katkı payı oranlarının tespiti
- Ticari defterlerin incelenmesi
Mal Paylaşımında Sık Karşılaşılan Sorunlar ve Çözümleri
1. Malın Üçüncü Kişi Adına Kayıtlı Olması
Eşlerin mal kaçırma amacıyla mallarını üçüncü kişiler (genellikle yakın akrabalar) adına kaydetmeleri sık görülen bir durumdur. Bu durumda:
- Muvazaa davası: Gerçek malikin belirlenmesi için açılır
- TMK md. 229 uygulaması: Eklenecek değer olarak hesaplamaya dahil edilir
- İspat: Ödeme belgeleri, tanık beyanları kritik önem taşır
2. Kredi ile Alınan Mallar
Evlilik birliği içinde kredi kullanılarak alınan mallarda:
3. Evlilik Öncesi Başlanan İnşaatlar
Evlilik öncesi arsası alınıp temeli atılan, ancak evlilik içinde tamamlanan inşaatlarda:
- Arsa ve temel: Kişisel mal
- Evlilik içindeki inşaat giderleri: Değer artış payı hesaplanır
- Emek katkısı: Parasal değere dönüştürülerek hesaplamaya dahil edilir
4. Yurt Dışındaki Malvarlığı
Globalleşen dünyada eşlerin yurt dışında malvarlığı edinmeleri yaygınlaşmıştır:
- Tespit: Uluslararası adli yardımlaşma yoluyla
- Değerleme: Mahalli para birimi üzerinden TL’ye çevrilir
- Tenfiz: Yabancı mahkeme kararları tenfiz edilmelidir
Mal Paylaşımında Vergilendirme
Mal paylaşımı sonucunda el değiştiren malvarlığı değerlerinin vergisel durumu:
| Vergi Türü | Durum | Yasal Dayanak |
|---|---|---|
| Tapu Harcı | Muaf | 492 sayılı Harçlar Kanunu md. 59 |
| Veraset ve İntikal Vergisi | Muaf | 7338 sayılı Kanun md. 4/d |
| Katma Değer Vergisi | İstisna | 3065 sayılı KDV Kanunu md. 17/4-p |
| Gelir Vergisi | Değer artış kazancı yok | 193 sayılı GVK md. 81 |
Mal Paylaşımının İcra Yoluyla Takibi
Mahkeme kararıyla belirlenen katılma alacağının ödenmemesi durumunda alacaklı eş, icra takibi başlatabilir:
İlamlı İcra Takibi Süreci
- İcra Emri: İİK md. 24 uyarınca borçluya 7 günlük ödeme emri gönderilir
- Haciz: Ödeme yapılmazsa borçlunun malları haczedilir
- Satış: Hacizli mallar satılarak alacak tahsil edilir
- Aciz Belgesi: Yeterli mal bulunamazsa aciz belgesi düzenlenir
Önemli Not: Katılma alacağı için faiz, mahkeme kararında belirtilmemişse, hükmün kesinleşme tarihinden itibaren yasal faiz işletilir.
Mal Rejimi Sözleşmeleri ve Alternatifleri
Eşler, yasal mal rejimi yerine sözleşmeyle farklı bir mal rejimi seçebilirler:
Mal Rejimi Sözleşmesinin Şekli ve Şartları
- Şekil şartı: Noterde düzenleme veya onaylama (TMK md. 205)
- Taraf ehliyeti: Ayırt etme gücüne sahip olma
- Zaman: Evlenmeden önce veya sonra yapılabilir
- İçerik serbestisi: Kanundaki dört rejimden biri seçilmelidir
Mal Ayrılığı Rejiminin Avantaj ve Dezavantajları
| Avantajlar | Dezavantajlar |
|---|---|
| – Malvarlığı bağımsızlığı – Borçlardan sorumluluk yok – Ticari faaliyette kolaylık – Miras planlaması kolaylığı | – Ekonomik güçsüz eş korunmaz – Ev hanımının emeği değerlenmez – Sosyal adalet sağlanmaz – Aile birliği ruhuna aykırı |
Boşanmada Mal Paylaşımı ve Nafaka İlişkisi
Mal paylaşımı ile nafaka birbirinden bağımsız haklardır, ancak aralarında dolaylı ilişki bulunur:
- Yoksulluk nafakası: Mal paylaşımı sonucu elde edilen değer, nafaka miktarını etkileyebilir
- Tedbir nafakası: Mal paylaşımından bağımsız olarak talep edilir
- İştirak nafakası: Çocukların giderleri için mal paylaşımı dikkate alınmaz
Uluslararası Evliliklerde Mal Paylaşımı
Farklı uyruklara sahip eşlerin boşanmasında mal paylaşımı, Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun (MÖHUK) hükümlerine tabidir:
Uygulanacak Hukuk
- Mal rejimi sözleşmesi varsa: Seçilen hukuk uygulanır (MÖHUK md. 15)
- Sözleşme yoksa: Eşlerin müşterek milli hukuku
- Müşterek vatandaşlık yoksa: Müşterek mutad mesken hukuku
- Müşterek mutad mesken yoksa: Türk hukuku
Mal Paylaşımında Özel Mülkiyet Türleri
Fikri ve Sınai Hakların Paylaşımı
Evlilik birliği içinde yaratılan fikri eserler ve alınan patentler özel değerlendirme gerektirir:
- Telif hakları: Maddi haklar edinilmiş mal, manevi haklar kişisel mal
- Patent ve faydalı model: Evlilik içinde alınmışsa edinilmiş mal
- Marka hakları: Ticari değeri edinilmiş mallara dahil
- Know-how: Ekonomik değeri ölçüsünde paylaşıma tabi
Kripto Varlıklar ve Dijital Malvarlığı
Teknolojik gelişmelerle birlikte dijital varlıkların mal paylaşımındaki yeri önem kazanmıştır:
| Dijital Varlık Türü | Hukuki Nitelik | Değerleme Yöntemi |
|---|---|---|
| Kripto paralar | Edinilmiş mal | Tasfiye tarihindeki borsa değeri |
| NFT’ler | Edinilmiş mal | Piyasa değeri veya bilirkişi |
| Domain adları | Ticari değer varsa edinilmiş | Satış değeri tahmini |
| Sosyal medya hesapları | Ticari kullanımda edinilmiş | Reklam geliri potansiyeli |
Mal Paylaşımında Stratejik Yaklaşımlar
Mal Varlığının Korunması İçin Alınabilecek Önlemler
Boşanma sürecinde malvarlığının korunması için:
- İhtiyati tedbir talebi: Malların devri ve yükümlenmesinin önlenmesi
- Şerh talebi: Tapu kütüğüne “dava şerhi” konulması
- Muhafaza tedbiri: Banka hesaplarının bloke edilmesi
- Delil tespiti: Malvarlığı durumunun tespiti
Anlaşmalı Boşanmada Mal Paylaşımı
TMK md. 166/3 uyarınca anlaşmalı boşanmada mal paylaşımı protokolü:
- Mahkeme onayına tabidir
- Tarafların menfaat dengesini gözetmelidir
- Açık ve net ifadeler içermelidir
- İleride çıkabilecek ihtilafları önleyici hükümler barındırmalıdır
Mal Paylaşımında Sıkça Sorulan Sorular
Boşanma davası devam ederken mal satılabilir mi?
Evet, ancak dikkatli olunmalıdır. TMK md. 199 uyarınca:
- Olağan yönetim işlemleri serbesttir
- Olağanüstü işlemler için diğer eşin rızası gerekir
- Aile konutu için özel koruma vardır
- Kötü niyetli devirler iptal edilebilir
Miras kalan mallar paylaşılır mı?
Hayır. TMK md. 220/b uyarınca miras yoluyla edinilen mallar kişisel mal sayılır ve paylaşıma tabi değildir. Ancak:
- Miras malının gelirleri edinilmiş maldır
- Miras mala yapılan katkılar değer artış payı doğurur
Evlilik öncesi birikimlerin akıbeti nedir?
Evlilik öncesi birikimler kişisel mal sayılır. Ancak bu birikimlerin evlilik içinde:
- Faiz gelirleri edinilmiş mal sayılır
- Yatırıma dönüştürülmesi halinde ayrım yapılmalıdır
- İspat yükü kişisel mal olduğunu iddia edendedir
Mal Paylaşımı Hesaplama Örneği
Somut bir örnekle mal paylaşımı hesaplamasını gösterelim:
– Evlilik tarihi: 01.01.2015
– Boşanma tarihi: 01.01.2025
– Kocanın edinilmiş malları: 1.000.000 TL değerinde ev + 200.000 TL banka hesabı
– Kocanın borçları: 100.000 TL konut kredisi
– Kadının edinilmiş malları: 300.000 TL değerinde araç + 100.000 TL
– Kadının borçları: 50.000 TL taşıt kredisi
Hesaplama:
Kocanın artık değeri: 1.200.000 – 100.000 = 1.100.000 TL
Kadının artık değeri: 400.000 – 50.000 = 350.000 TL
Toplam artık değer: 1.450.000 TL
Her eşin hakkı: 725.000 TL
Kocanın kadına ödemesi: 725.000 – 350.000 = 375.000 TL
Sonuç ve Değerlendirme
Boşanmada mal paylaşımı, Türk hukukunda eşler arasındaki ekonomik dengeyi sağlamayı amaçlayan önemli bir kurumdur. Edinilmiş mallara katılma rejimi, özellikle ekonomik açıdan zayıf konumdaki eşi koruma amacı taşır.
Mal paylaşımı sürecinde dikkat edilmesi gereken en önemli hususlar:
- Malvarlığının eksiksiz tespiti
- Doğru mal rejiminin belirlenmesi
- Delillerin zamanında toplanması
- İspat yükünün doğru değerlendirilmesi
- Zamanaşımı süresine dikkat edilmesi
Son Söz: Mal paylaşımı davalarının karmaşık yapısı ve yüksek ekonomik değerler içermesi nedeniyle, hak kaybı yaşamamak adına bir avukatın profesyonel desteği kritik öneme sahiptir. Her somut olayın kendine özgü şartları bulunduğundan, yukarıdaki bilgiler genel nitelikte olup, özel durumunuz için mutlaka hukuki danışmanlık alınması önerilir.
Faydalı Kaynaklar
Avukat Görkem Demircan, 1993 yılında Ankara’nın Yenimahalle ilçesinde doğmuştur. Hukuk Fakültesini tam burslu ve onur öğrencisi olarak Ankara’da tamamlamıştır.
Avukat Görkem Demircan, avukatlık stajını yoğunluklu olarak ceza hukuku, aile hukuku, iş hukuku, icra hukuku ve idare hukuku alanlarında çalışarak tamamlamıştır.
Ankara Barosu nezdinde 39533 sicil numarası ile serbest AVUKAT olarak çalışmaktadır.
Özellikle ceza hukuku ve aile hukuku alanında uzmanlaşmak adına yoğunluğunu bu alanlara vermiştir. Yaklaşık 5 yıldır fiili olarak avukatlık mesleğini icra etmektedir.
